Formy czynności prawnych (31-10-2011)

Formy czynności prawnych

Zgodnie z Kodeksem Cywilnym Ukrainy za czynność prawną uważa się czynności osoby skierowane na nabycie, zmianę lub zawieszenie praw i obowiązków cywilnych.

Z treści określenia czynności prawnej można wydzielić następujące podstawowe jej cechy:

1)czynność prawna jest faktem prawnym o ile w związku z jej dokonaniem powstają, zmieniają się lub zawieszają prawa i obowiązki cywilne;

2) czynność prawna - jest dobrowolną czynnością podmiotów prawa cywilnego charakteryzującą wewnętrzne przekonanie osoby i wg jej cech odróżnia się od czynności prawnych, których skutki prawne następują z mocy prawa niezależnie od woli podmiotów;

3) czynność prawna przedłuża skutek prawny (np. wolę spadkodawcy do przekazania majątku określonemu podmiotowi i jednocześnie przejścia na ostatniego praw i obowiązków cywilnych);

4) czynność prawna - to zawsze czynności niezależnych i równych wobec prawa podmiotów prawa cywilnego;

 

5) czynność prawna zawsze ma być zgodna z prawem, gdyż w przeciwnym razie może być uznana przez sąd za nieważną.

 

Art.203 Kodeksu Cywilnego Ukrainy przewiduje ogólne zasady wymogów, których zachowanie jest konieczne do uznania ważności czynności prawnych:

1.Treść czynności prawnej nie może być sprzeczna z Kodeksem Cywilnym Ukrainy, innymi aktami prawa cywilnego, a także z interesem państwa, społeczeństwa,  zasad moralnych.

 

2.Osoba, dokonująca czynności prawnej powinna posiadać nieodzowny zakres zdolności do czynności prawnych.

3. Wola uczestnika czynności prawnej ma odpowiadać jego wewnętrznej woli.

4. Czynność prawna ma być dokonana w formie przewidzianej prawem.

5. Czynność prawna ma być skierowana na realne wystąpienie skutków prawnych w niej omówionych.

6.Czynność prawna dokonana przez rodziców (adoptujących) nie może być sprzeczna z prawami i interesami ich małoletnich , niepełnoletnich, bądź niezdolnych do pracy dzieci.

Dokonane czynności prawnej w formie przewidzianej prawem stanowi jeden z podstawowych wymogów uznania jej ważności.

Np. w przypadku, gdy umowa kupna -sprzedaży budynku nie zostanie zawarta w formie pisemnej i potwierdzona notarialnie, to uważa się ją za nieważną.

Formą czynności prawnej jest sposób wyrażenia woli stron. Zgodnie z art.205 Kodeksu Cywilnego Ukrainy czynność prawna może być dokonana w formie ustnej lub pisemnej. Strony posiadają prawo wyboru formy czynności prawnej w przypadku, gdy inaczej nie przewidziano prawem.

Czynność prawna, dla której prawem nie wprowadzono obowiązku sporządzenia jej w formie pisemnej, uważa się za dokonaną w przypadku, gdy postępowanie stron potwierdza ich wolę przed wystąpieniem odpowiednich skutków prawnych.

 

W przypadkach przewidzianych w umowie lub prawem wola stron przed dokonaniem czynności prawnej może być wyrażona jej milczeniem.

 

Mając na uwadze jak wyżej, ustawodawca przewiduje dwie formy czynności prawnej : ustną i pisemną. W przypadku, gdy ustawa nie przewiduje obowiązkowej formy, strony mogą wybrać ją wg własnego uznania , lecz w granicach obowiązującego prawa.

 

W formie ustnej można dokonać czynności prawnej, która w całości wykonywana jest przez strony w chwili jej dokonania, poza czynnością prawną podlegająca notarialnemu potwierdzeniu i /lub rejestracji państwowej, a także czynności prawnych, dla których niezachowanie formy pisemnej skutkuje uznaniem jej za nieważną.

Osobie prawnej, która zapłaciła za towary i usługi na podstawie ustnej czynności prawnej z drugą stroną, wydawany jest dokument potwierdzający podstawę zapłaty i kwotę otrzymanych środków.

Czynność prawna na wykonanie umowy zawartej w formie pisemnej może być w porozumieniu stron dokonana ustnie w przypadku, gdy nie jest to sprzeczne z umową lub prawem.

Czynność prawną uważa się za dokonaną w formie pisemnej w przypadku, gdy jej treść zawarta jest w jednym lub kilku dokumentach, w pismach, telegramach, którymi wymieniają się strony.
Czynność prawną uważa się za dokonaną w formie pisemnej, w przypadku, gdy wola strona wyrażona jest przy pomocy poczty elektronicznej lub innego środka łączności.

Czynność prawną uważa się za dokonaną w formie pisemnej w przypadku, gdy została podpisana przez jej stronę (strony).

Czynność prawna dokonana przez osobę prawną podpisywana jest przez osoby do tego upoważnione w dokumentach założycielskich, upoważnione pełnomocnictwem, prawem lub innymi aktami prawa cywilnego wraz z pieczątką tej osoby prawnej.

 

Wykorzystanie przy dokonywaniu czynności prawnych m.in podpisu elektronicznego lub innego analogicznego własnoręcznego podpisu dopuszczalne jest w przypadkach przewidzianych prawem, innych aktach prawa cywilnego lub pisemną zgodą stron, w których zawarte są wzory własnoręcznych podpisów.
W przypadku, gdy osoba fizyczna w związku z chorobą lub ułomnością fizyczną nie może złożyć własnoręcznego podpisu , z jej pełnomocnictwa i w jej obecności tekst czynności prawnej podpisuje inna osoba.

 

Podpis innej osoby w tekście czynności prawnej potwierdzanej notarialnie, potwierdza notariusz lub osoba funkcyjna posiadająca prawo do dokonywania takiej czynności notarialnej, z zaznaczeniem przyczyn braku możliwości złożenia podpisu przez osobę ją dokonującą.

Podpis innej osoby w tekście czynności prawnej, gdzie nie jest wymagane potwierdzenie notarialne, może być potwierdzony przez odpowiednią osobę funkcyjną w miejscu pracy, nauki, zamieszkania lub leczenia osoby jej dokonującej.

W art.208 Kodeksu Cywilnego Ukrainy przewidziano, jakie czynności prawnej należy dokonywać w formie pisemnej:

1)czynność prawną między osobami prawnymi ;

2)czynność prawną między osobami fizycznymi i osobą prawną;

3)czynność prawną osób fizycznych na kwotę powyżej 20 i więcej razy wysokość nieopodatkowanego minimalnego dochodu osób fizycznych;

4) inne czynności prawne, wobec których prawem wprowadzono obowiązek zachowania formy pisemnej.

 

Regulacje art. 209 Kodeksu Cywilnego określają czynności prawne wymagające notarialnego potwierdzenia, a mianowicie:

 

Czynność prawna, której dokonanie w formie pisemnej podlega notarialnemu potwierdzeniu wyłącznie w przypadkach przewidzianych prawem lub w porozumieniu stron;

Notarialne potwierdzenie czynności prawnej dokonywane jest przez notariusza lub inną osobę funkcyjną , która zgodnie z prawem posiada prawo do dokonania takiej czynności notarialnej, poprzez dokonanie na dokumencie w którym zawarto tekst czynności notarialnej napisu potwierdzającego.

Notarialne potwierdzenie może być dokonane w tekście wyłącznie takiej czynności prawnej, która odpowiada ogólnym wymogom przewidzianym w Kodeksie Cywilnym Ukrainy.

Na żądanie osoby fizycznej lub prawnej dowolna czynność prawna z jej udziałem może być notarialnie potwierdzona.

Zgodnie z pkt. 35 Instrukcji zasad dokonywania czynności notarialnych przez notariuszy Ukrainy, zatwierdzonej nakazem Ministerstwa Sprawiedliwości Ukrainy Nr 20/5 z dnia 03.03.2004 (wraz ze zmianami i uzupełnieniami), notariusze potwierdzają czynności prawne, których potwierdzenie notarialne przewidziano prawem, a mianowicie:

-umowy przekazania (kupna-sprzedaży, barteru, darowizny, pochówku, renty, dożywotnego utrzymania (opieki), umowa spadkowa) majątku nieruchomego;

-umowy hipoteczne;

-umowy zastawu środków transportu;

-umowy współwłasności działki ziemskiej, kupna -sprzedaży działki ziemskiej, przejścia praw własności i przekazania praw własności do działek ziemskich, wymiany działek wydzielonych w naturze przez właścicieli ( części tzw. pajów);

-umowy kupna - sprzedaży (prywatyzacji) majątku państwowego;

-umowy podziału majątku stanowiącego przedmiot współwłasności małżonków, nadanie utrzymania, zawieszenie prawa utrzymania w zamian za nabycie praw do nieruchomości lub otrzymania jednorazowej wypłaty pieniężnej, umowy ślubne, umowy między współmałżonkami o wysokości i terminach wypłaty alimentów na dziecko, umowy zawieszenia prawa do alimentów na dziecko w związku z nabyciem praw własności do nieruchomości;

-umowy najmu budynku lub innej nieruchomości (jej części) na okres powyżej 3-ch lat;

-umowy najmu środków transportu z udziałem osoby fizycznej, umowy pożyczki środka transportu, w której przynajmniej jedną ze stron jest osoba fizyczna;

-umowy utworzenia spółki akcyjnej w przypadku, gdy spółkę tworzą osoby fizyczne;

-umowy zarządzania majątkiem nieruchomym;

- umowy o zmianie kolejności nabycia prawa do spadku;

-testamenty;

-pełnomocnictwa do zawarcia czynności prawnych, których notarialne potwierdzenie przewidziano prawem, pełnomocnictwa wydawane kolejnym osobom.

Na wniosek stron notariusz potwierdza inne czynności prawne zawarte w formie pisemnej, których notarialne potwierdzenie nie przewidziano prawem np. umowy pożyczki, pożyczek, umowy o określeniu udziałów lub zmianie wysokości udziałów, umowy darowizny itp).

Poza tym, nieodzownym warunkiem zawarcia niektórych umów jest ich rejestracja państwowa. Czynność podlega rejestracji państwowej wyłącznie w przypadkach przewidzianych prawem.

Czynność prawna jest dokonana z chwilą jej rejestracji państwowej. Rejestracji w szczególności podlegają umowy kupna - sprzedaży nieruchomości, umowy najmu budynków lub innych nieruchomości zawarte na okres powyżej 3- ch lat itp.

 

Wykaz organów rejestrujących, zasady rejestracji, a także zasady prowadzenia odpowiednich rejestrów określa prawo.