Odpowiedzialność karna księgowych przedsiębiorstw (14-02-2011)

Za bezprawne czyny księgowy (główny księgowy) oraz inni współpracownicy (osoby funkcyjne) przedsiębiorstwa mogą odpowiadać karnie.

W art. 2 Kodeksu Karnego Ukrainy Nr 2341-III, z dnia 05.04.2001 (wraz z późniejszymi zmianami i uzupełnieniami) przewidziano, że podstawą do odpowiedzialności karnej jest popełnienie przez osobę społecznie niebezpiecznego czynu zawierającego składnik przestępstwa, za który przewidziano karę w niniejszym Kodeksie.

Jednocześnie zgodnie z art.2 niniejszego Kodeksu, art.62 Konstytucji Ukrainy (wraz z późniejszymi zmianami i uzupełnieniami) oraz ust.2 art. 15 Kodeksu Karno - procesowego osobę uważa się niewinną dokonania przestępstwa i nie może odpowiadać karnie dopóki jej wina nie zostanie udowodniona zgodnie z prawem i nie zostanie skazana wyrokiem sądu.
Odpowiedzialność karna przewidziana prawem oraz sankcje karne stosowane są wyłącznie na podstawie decyzji sądu.

Za osobę funkcyjną zgodnie z uwagą do art. 364 Kodeksu Karnego, uważa się osobę stale, czasowo, bądź na podstawie specjalnego pełnomocnictwa reprezentującą władzę, bądź miejscowy samorząd, a także zajmującą stale, bądź czasowo w organach władzy państwowej, bądź miejscowego samorządu, bądź w przedsiębiorstwach skarbu państwa, w instytucjach, bądź w organizacjach stanowiska związane z wykonywaniem zadań organizacyjnych, dyspozycyjnych, bądź administracyjno - gospodarczych lub wykonującą takie zadania na podstawie pełnomocnictwa organu władzy państwowej, miejscowego samorządu, centralnego organu państwowego ze specjalnym statusem, uprawnionego organu, bądź upoważnionej osoby przedsiębiorstwa, instytucji, organizacji, sądu lub z mocy ustawy.

Przy czym, zajmowanie określonego stanowiska lub pełnomocnictwo do czasowego wykonywania odpowiednich obowiązków powinno być sporządzone na podstawie odpowiedniej decyzji (nakazu, uchwały, rozporządzenia itp.).

Wyjaśnienia o tym co należy rozumieć za wykonywanie organizacyjno - dyspozycyjnych, bądź administracyjno - gospodarczych obowiązków zostało wydane w pkt. 1 Postanowienia Plenum Najwyższego Sądu Ukrainy " O praktyce sądowej w sprawach o łapówkarstwo" Nr 5 , z dnia 26.04.2002 .

Czy istnieje możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej odpowiedzialnej osoby za prowadzenie ewidencji księgowej na podstawie umowy np. księgowego - przedsiębiorcy?
W piśmie Nr 13/3 -4156 wyjaśniono, że osoba prowadząca ewidencję księgową na podstawie umowy cywilnoprawnej świadczenia usług ewidencji księgowej i podatkowej w przypadku, gdy nie jest wyznaczona na stanowisko w przedsiębiorstwie nie jest osobą funkcyjną, tj. wykonującym obowiązki organizacyjno - dyspozycyjne, administracyjno - gospodarcze, nie może ponosić odpowiedzialności karnej za popełnienie przestępstwa, których przedmiotem jest specjalna ( służbowa) osoba.

Pracownicy przedsiębiorstw, których obowiązki zawodowe tak czy inaczej związane są z dokumentacją finansową i podatkową, lecz na których nie nałożono odpowiedzialności za działalność finansową osoby prawnej w całości i wykonywania obowiązku prowadzenia w należyty sposób ewidencji księgowej, przy istnieniu podstaw mogą być pociągnięci do odpowiedzialności jako współuczestnicy sprzyjający w przestępstwie i obszarze działalności służbowej.

Osoby zajmujące stanowisko księgowego na podstawie umowy o pracę oraz popełniające społecznie niebezpieczne czyny (przy dostatecznych podstawach) kwalifikowane są do odpowiedzialności przewidzianej w art. części szczegółowej Kodeksu Karnego Ukrainy.

Należy zwrócić uwagę na czyny przewidziane w rozdziale VII Kodeksu Karnego ( przestępstwo w obszarze działalności gospodarczej) oraz XVII (przestępstwa w obszarze działalności służbowej).

Najczęściej stosowane są następujące art. niniejszego Kodeksu:

212 "Uchylanie się od spłaty podatków, opłat (obowiązkowych płatności);

364 "Nadużywanie władzy lub stanowiska służbowego";

367 "Niedbałość służbowa";

W art. 212 Kodeksu Karnego Ukrainy przewidziana jest odpowiedzialność za umyślne uchylanie się od spłaty podatków, opłat (obowiązkowych płatności), należących do systemu opodatkowania wprowadzonych wg trybu przewidzianego prawem (Ustawa Ukrainy " O systemie opodatkowania" z dnia 22.05.2003, Nr 1251 -XII (wraz z późniejszymi zmianami i uzupełnieniami), dokonane przez osobę funkcyjną przedsiębiorstwa, instytucji, organizacji niezależnie od formy własności lub osobę zajmującą się działalnością przedsiębiorczą bez tworzenia osoby prawnej, bądź dowolnie inną osobę zobowiązaną do ich spłaty w przypadku, gdy te czyny doprowadziły do faktycznego braku wpływu do budżetów, bądź państwowych funduszy celowych środków w znacznej, wielkiej, bądź szczególnie wielkiej wysokości (które odpowiednio 1000, 3000, 5000 i więcej razy przewyższają nieopodatkowane minimalne wynagrodzenie obywateli).

Zwrócić należy uwagę na fakt, że zgodnie z ust.4 art.212 Kodeksu Karnego osoba która po raz pierwszy dokonała czynu, za który kara została przewidziana w ust. 1 i 2 niniejszego art., zwalnia się od odpowiedzialności karnej w przypadku, gdy przed pociągnięciem jej do odpowiedzialności karnej spłaciła podatki, opłaty (obowiązkowe płatności), a także pokryła szkodę wyrządzoną państwu w związku z nieterminową spłatą (sankcje finansowe, grzywnę).

Zgodnie z art. 364 Kodeksu Karnego za nadużywanie władzy lub stanowiska służbowego uważa się umyślne, dla uzyskania korzyści, bądź w innych interesach osobistych lub w interesie osób trzecich wykorzystywanie przez osobę funkcyjną władzy, bądź stanowiska służbowego wbrew interesom służby w przypadku, gdy spowodowały istotną szkodę chronionym prawem prawom, swobodom oraz interesom konkretnym obywateli lub państwowym, bądź interesom społecznym lub interesom osób prawnych.
Zgodnie z art. 367 niniejszego Kodeksu za służbową niedbałość uważa się zarówno niewykonanie jak i nienależyte wykonanie przez osobę funkcyjną własnych obowiązków służbowych poprzez nierzetelne ich wykonywanie co spowodowało szkodę chronionym prawem prawom, swobodom oraz interesom konkretnych obywateli lub państwowym, bądź społecznym interesom lub interesom osób prawnych.

Należy podkreślić, że zgodnie z art.212 Karno - Procesowego Kodeksu sprawy o przestępstwo, za które kary zostały przewidziane w ust.2 , 3 oraz 4 art.212 Kodeksu Karnego Ukrainy śledztwo przedsądowe prowadzą śledczy z milicji podatkowej.

Jednocześnie większość przestępstw za które kary zostały przewidziane w art. 364, 367 i 369 Kodeksu Karnego prowadzone są przez śledczych prokuratury.

Pismo Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Ukrainy

Nr 13/3-4156, z dnia 31.03.2010