Rozdział II. Prawa rzeczowe do cudzego majątku (Tytuł 30 art. 395 - Tytuł 33 art. 417)

Tytuł 30. Przepisy ogólne

Artykuł 395. Rodzaje praw rzeczowych do cudzego majątku

1. Prawami do rzeczowymi cudzego majątku jest:

1) prawo do zarządzania;

2) prawo użytkowania (obsługa);

3) prawo użytkowania gruntu na potrzeby rolne;

4) prawo zabudowy gruntu.

2. Postanowieniami przepisów prawa do cudzego majątku mogą być określone inne prawa rzeczowe.

1. Osoba, która posiada prawo rzeczowe do cudzego majątku, posiada prawo do ochrony tego prawa, w tym i ze strony właściciela majątku zgodnie z postanowieniami Tytułu 29 niniejszego Kodeksu.

Tytuł 31. Prawo do zarządu cudzym majątkiem

Artykuł 397. Podmioty prawa zarządu cudzym majątkiem

1. Zarządzającym cudzym majątkiem jest osoba która faktycznie przechowuje go u siebie.

2. Prawo do zarządzania cudzym majątkiem może przysługiwać jednocześnie dwu lub więcej osobom.

3. Faktyczne zarządzanie majątkiem uważa się uczciwym w przypadku, gdy inaczej nie wynika z przepisów prawa lub z orzeczenia sądu.

Artykuł 398. Powstanie prawa zarządu

1. Prawo do zarządu wynika z umowy z właścicielem lub osobą której majątek został przekazany przez właściciela, a także z innych podstaw określonych postanowieniami przepisów prawa.

Artykuł 399. Zniesienie prawa zarządu

1. Prawo zarządu znosi się w przypadku, gdy:

1) nastąpiła rezygnacja zarządzającego z zarządu majątkiem;

2) został odebrany majątek od zarządzającego przez właściciela majątku lub inną osobę;

3) został zniszczony majątek.

2. Prawo do zarządu znosi się również w innych przypadkach określonych postanowieniami przepisów prawa.

Artykuł 400. Obowiązek zarządcy w złej wierze do niezwłocznego zwrotu majątku osobie posiadającej prawo własności, bądź inne prawo lub zarządcy w dobrej wierze

1. Zarządzający w złej wierze zobowiązany jest do niezwłocznego zwrotu majątku osobie posiadającej do tego prawa własności lub inne prawo zgodnie z umową lub przepisami prawa lub który jest zarządzany przez zarządcę w dobrej wierze.

W przypadku niewykonania przez zarządcę w złej wierze tego obowiązku osoba zainteresowana posiada prawo do wniesienia pozwu o zwrot tego majątku.

Tytuł 32. Prawo użytkowania cudzego majątku

Artykuł 401. Określenie użytkowania cudzego majątku

1. Prawo do użytkowania cudzego majątku (serwitut) może być określone w stosunku do ziemi, innych zasobów naturalnych (ziemny serwitut) lub innego majątku nieruchomego do zaspokojenia potrzeb innych osób, jeżeli nie mogą być zaspokojone w inny sposób.

2. Serwitut może przysługiwać właścicielowi (zarządcy) sąsiedniego gruntu, a także innej konkretnie określonej osobie (osobisty serwitut).

Artykuł 402. Ustalenie cudzego majątku.

1. Serwitut może być ustalony umową, ustawą, testamentem lub orzeczeniem sądu.

2. Ziemny serwitut może być określony w umowie między osobą, która żąda jego ustalenia a właścicielem (zarządcą) gruntu.

Umowa o ustalenie ziemnego serwitutu podlega rejestracji państwowej według trybu określonego dla pań-stwowej rejestracji praw do majątku nieruchomego.

3. W przypadku nie osiągnięcia porozumienia o ustalenie serwitutu i jego warunków, spory rozstrzygane są przez sąd na podstawie pozwu osoby żądającej ustalenia serwitutu.

Artykuł 403. Treść serwitutu

1. Serwitut ustala zakres praw dotyczących użytkowania przez osobę cudzego majątku.

2. Serwitut może być ustalony na czas określony lub bez określania terminu.

3. Osoba korzystająca z serwitutu zobowiązana jest do wnoszenia opłat za użytkowanie majątku, jeżeli w umowie, przepisami prawa, testamentem lub orzeczeniem sądu nie przewidziano inaczej.

4. Serwitut nie podlega wywłaszczeniu (sprzedaży).

5. Serwitut nie pozbawia właściciela majątku w stosunku do którego został określony prawa do zarządu, użytkowania i dysponowania tym majątkiem.

6. Serwitut zachowuje ważność w przypadku przejścia na inne osoby prawa własności do majątku w stosunku do którego został określony.

7. Koszty wyrządzone właścicielowi (zarządcy) gruntu lub innego majątku nieruchomego przez osobę korzystającą z serwitutu podlegają wypłacie według ogólnie obowiązujących zasad.

Artykuł 404. Prawo do użytkowania cudzego gruntu lub innego majątku nieruchomego

1. Prawo do użytkowania cudzym gruntem lub innym majątkiem nieruchomym polega na możliwości przejścia, przejazdu przez cudzy grunt, zakładania i eksploatacji linii energetycznych, łączności i rurociągów, zabezpieczenia dostaw wody, melioracji itp.

2. Osoba posiada prawo do żądania od właściciela (zarządcy) sąsiedniej działki, a w razie konieczności od właściciela (zarządzającego) innego gruntu nadania ziemnego serwitutu.

3. Prawo do użytkowania cudzego majątku może być przyznane w stosunku do innego majątku nieruchomego (budynków, zabudowań itp.)

Artykuł 405. Prawo członków rodziny właściciela mieszkania do użytkowania tego mieszkania

1. Członkowie rodziny właściciela mieszkania razem z nim zamieszkujący posiadają prawo do użytkowania tego mieszkania zgodnie z postanowieniami przepisów prawa.

Pomieszczenie mieszkalne do zamieszkania które posiadają prawo do zajmowania określa jego właściciel.

2. Członek rodziny właściciela traci prawo do użytkowania tego mieszkania w przypadku nieobecności członka rodziny bez ważnych przyczyn ponad 1 rok, jeżeli w porozumieniu między nim a właścicielem lub przepisami prawa nie przewidziano inaczej.

Artykuł 406. Likwidacja serwitutu

1. Serwitut rozwiązuje się w przypadku:

1) połączenia w jedną osobę w interesie której ustalono serwitut i właściciela majątku obciążonego serwitutem;

2) rezygnacji przez osobę w interesie której ustalono serwitut;

3) upływu czasu na który został ustalony serwitut;

4) likwidacji okoliczności stanowiących podstawę do ustalenia serwitutu;

5) nie wykorzystanie serwitutu w przeciągu trzech kolejnych lat;

6) śmierci osoby na rzecz której ustalono osobisty serwitut.

2. Serwitut może być zlikwidowany orzeczeniem sądu na żądanie właściciela przy istnieniu okoliczności posiadających istotne znaczenie.

3. Właściciel gruntu posiada prawo do żądania likwidacji serwitutu, w przypadku gdy utrudnia wykorzystywanie gruntu zgodnie z celowym jego przeznaczeniem.

4. Serwitut może być zlikwidowany w innych przypadkach określonych postanowieniami prawa.

Tytuł 33. Prawo do użytkowania cudzej ziemi na potrzeby rolne

Artykuł 407. Podstawa powstania prawa do użytkowania cudzą działką ziemską na potrzeby rolne

1. Prawo użytkowania cudzą działką ziemską  określone są w umowie między właścicielem gruntu i osobą chętną do jej użytkowania na potrzeby rolne (dalej użytkownik ziemi).

2. Prawo do użytkowania cudzej ziemi na potrzeby rolne (emfitewzis) może być odsprzedawane i przekazywane w spadku, poza przypadkami przewidzianymi w ust. 3 niniejszego art.

(ust.2 art.407 wraz ze zmianami wniesionymi na podstawie Ustawy Nr 509-VI (509-17) z dnia 16.09.2008)

3. Prawo użytkowania państwowej lub komunalnej działki ziemskiej na potrzeby rolne nie może być sprzedane przez jej użytkownika innym osobom, wniesione do funduszu statutowego, przekazane w zastaw.

(art.470 uzupełniono o ust. 3 na podstawie Ustawy Nr 509-VI (509-17) z dnia 16.09.2008 )

Artykuł 408. Czas umowy o przyznaniu prawa do użytkowania cudzej ziemi na potrzeby rolne

1. Termin umowy o przyznaniu prawa do użytkowania cudzej ziemi na potrzeby rolne określany jest w umowie i dla państwowych i komunalnych ziem nie może przekroczyć 50 lat.

(ust.1 art. 408 wraz ze zmianami na podstawie Ustawy Nr 509-VI (509-17) z dnia 16.09.2008) 

2. W przypadku, gdy umowę przyznającą prawo do użytkowania cudzej ziemi na potrzeby rolne zawarto na czas nieokreślony, każda ze stron może wypowiedzieć ją powiadamiając o tym drugą stronę w terminie nie przekraczającym 1 roku.

Artykuł 409. Prawa i obowiązki właściciela gruntu przekazanego w użytkowanie na potrzeby rolne

1. Właściciel gruntu posiada prawo do żądania od użytkownika ziemi wykorzystywania jej zgodnie z przeznaczeniem określonym w umowie.

2. Właściciel gruntu posiada prawo do uzyskania zapłaty za jej użytkowanie. Wysokość opłat, forma, warunki, tryb i terminy jej wypłat określane są w umowie.

3. Właściciel gruntu zobowiązany jest do nie stwarzania przeszkód użytkownikowi ziemi w wykonywaniu jego prawa.

Artykuł 410. Prawa i obowiązki użytkownika gruntu

1. Użytkownik gruntu posiada prawo do użytkowania ziemi w pełnym zakresie zgodnie z umową.

2. Użytkownik zobowiązany jest do wnoszenia opłat za użytkowanie ziemi, a także innych należności określonych postanowieniami przepisów prawa.

3. Użytkownik zobowiązany jest do efektywnego użytkowania ziemi zgodnie z jej celowym przeznaczeniem, podwyższania jej urodzajności, stosowania technologii ochrony produkcji, powstrzymywania się od działań doprowadzających do pogorszenia sytuacji ekologicznej.

Artykuł 411. Prawo użytkownika do wywłaszczenia /przekazania prawa do użytkowania ziemi

1. Użytkownik posiada prawo do wywłaszczenia prawa do użytkowania gruntu/ziemi do celów produkcji rolnej, jeżeli inaczej nie przewidziano przepisami prawa.

2. W przypadku sprzedaży prawa do użytkowania ziemi właściciel tej ziemi posiada prawo pierwszeństwa na jego nabycie według ceny ogłoszonej do sprzedaży i według innych równych warunkach.

3. Użytkownik zobowiązany jest do pisemnego powiadomienia właściciela ziemi o sprzedaży prawa do jej użytkowania. W przypadku gdy w terminie 1 miesiąca właściciel nie prześle pisemnej zgody na zakup, prawo do użytkowania ziemi może być sprzedane innej osobie.

4. W przypadku naruszenia prawa pierwszeństwa zakupu, występują skutki przewidziane w art. 362 niniejszego Kodeksu.

5. W przypadku sprzedaży przez użytkownika prawa do użytkowania ziemi na potrzeby produkcji rolnej innej osobie właściciel ziemi posiada prawo do otrzymania % od ceny sprzedaży (wartości prawa) określonych w umowie.

Artykuł 412. Zniesienie prawa do użytkowania ziemi na potrzeby produkcji rolnej

1. Prawo do użytkowania ziemi na potrzeby produkcji rolnej znosi się w przypadku:

1) połączenia w jedną osobę właściciela ziemi i użytkownika;

2) upływu terminu udzielonego na użytkowanie;

3) wykupienia ziemi ze względu na konieczność społeczną. 

2. Prawo do użytkowania ziemią na potrzeby rolne może być zniesione orzeczeniem sądu w innych przypadkach określonych postanowieniami prawa.

Tytuł 34. Prawo do użytkowania cudzej ziemi pod zabudowę

Artykuł 413. Podstawy powstania prawa do użytkowania cudzej ziemi pod zabudowę

1. Właściciel gruntu posiada prawo do przekazania go w użytkowanie przez inną osobę w celu budownictwa przemysłowego, mieszkaniowego, socjalno-kulturalnych, bytowych i innych obiektów i budynków. Takie prawo wynika z umowy lub z testamentu.

2. Prawo do użytkowania gruntu przydzielonego na zabudowę, może być odsprzedane przez użytkownika ziemi lub przekazane przez użytkownika ziemi w testamencie, poza przypadkami przewidzianymi w ust. 3 niniejszego art.

3. Prawo do użytkowania państwową lub komunalną ziemią dla zabudowy nie może być odsprzedane przez użytkownika ziemi innym osobom ( poza przejściem praw własności na budynki i nieruchomości znajdującymi się na takiej działce ziemskiej), wniesione do funduszu statutowego , przekazane pod zastaw.

4. Prawo użytkowania cudzą ziemią dla zabudowy może być nadane na czas określony lub nieokreślony, poza przypadkami przewidzianymi w ust.5 niniejszego art.

5. Termin użytkowania państwowej, bądź komunalnej działki ziemskiej dla zabudowy nie może przekroczyć 50 lat.

(tekst art. 413 w redakcji Ustawy Nr 509-VI (509-17), z dnia 16.09.2008) 

Artykuł 414. Prawo i obowiązki właściciela gruntu przydzielonego do zabudowy

1. Właściciel gruntu przydzielonego do zabudowy posiada prawo do otrzymania zapłaty za jego użytkowanie.

W przypadku, gdy na gruncie postawione zostaną obiekty przemysłowe w umowie może być przewidziane prawo właściciela gruntu do otrzymania udziału od dochodu użytkownika ziemi.

2. Właściciel gruntu posiada prawo do jego zarządzania, użytkowania w zakresie przewidzianym w umowie z użytkownikiem gruntu.

Przejście prawa własności do gruntu na inna osobę nie wpływa na zakres prawa właściciela budynku (obiektu) w zakresie użytkowania gruntu.

Artykuł 415. Prawa i obowiązki użytkownika ziemi

1. Użytkownik ziemi posiada prawo użytkowania gruntu w zakresie określonym w umowie.

2. Użytkownik ziemi posiada prawo własności do budynków (obiektów) pobudowanych przez niego na ziemi przekazanej mu do zabudowy.

3. Osoba na która przeszło prawo własności na budynki (obiekty), nabywa prawa do użytkowania gruntu na tych samych warunkach i w tym zakresie co ich poprzedni właściciel.

4. Użytkownik ziemi zobowiązany jest do wnoszenia opłat za użytkowanie gruntu przydzielonego mu do zabudowy, a także inne opłaty określone przepisami prawa.

5. Użytkownik ziemi zobowiązany jest do wykorzystywania gruntu zgodnie z jej celowym przeznaczeniem.

Artykuł 416. Zniesienie prawa użytkowania gruntem pod zabudowę

1. Prawo użytkowania gruntu do zabudowy znosi się w przypadku, gdy:

1) połączenia w jednej osobie właściciela gruntu i użytkownika gruntu;

2) upływu terminu prawa do użytkowania;

3) rezygnacji użytkownika gruntu z prawa do użytkowania;

4) nie wykorzystywania gruntu pod zabudowę w okresie trzech lat z rzędu;

2. Prawo użytkowania gruntem pod zabudowę może być zniesione orzeczeniem sądu w innych przypadkach określonych postanowieniami przepisów prawa.

Artykuł 417. Skutki prawne zniesienia użytkowania gruntu

1. W przypadku zniesienia prawa użytkowania gruntem na którym pobudowano budynki (obiekty), właściciel gruntu i właściciel tego budynku (obiektu) określają skutki prawne takiego zniesienia.

W przypadku nie osiągnięcia przez nich porozumienia właściciel gruntu posiada prawo żądania od właściciela budynku (obiektu) jego likwidacji i doprowadzenia gruntu do stanu w którym znajdował się do chwili przekazania go w użytkowanie.

2. W przypadku, gdy usunięcie budynku (obiektu) położonego na gruncie zabronione jest przepisami prawa (budynki mieszkalne, pamiątki historii i kultury itp.) lub nie jest celowe w związku z jawnym przekroczeniem wartości budynków (obiektu) w porównaniu z wartością gruntu, sąd może z uwzględnieniem podstaw zniesienia prawa użytkowania gruntu, podjąć decyzję o wykupienie przez właściciela budynku (obiektu) gruntu, na którym się znajduje lub wykupienie przez właściciela gruntu budynku (obiektu) lub określić warunki użytkowania gruntu przez właściciela budynku (obiektu) na nowy okres czasu.