ABC po rynku PL (19-07-2011)

Prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce

 

Wprowadzenie

            Decyzję o prowadzeniu działalności gospodarczej w danym kraju, w tym oczywiście także w Polsce, inwestorzy zagraniczni zwyczajowo rozpoczynają od analizy ekonomicznej. Kwestie ściśle prawne są zawsze na drugim miejscu, a gdy nawet  inwestorzy zaczynają się nad nimi zastanawiać, to za najważniejsze uważane jest opodatkowanie oraz podstawowe instytucje dotyczące otwierania działalności gospodarczej. Biorąc jednak pod uwagę, że działalność ta ma odbywać się w innym kraju, w którym obowiązuje inne prawo i inne zwyczaje dotyczące obrotu gospodarczego, warto poświęcić nieco uwagi również planowanemu systemowi kontroli nad tą działalnością i schematem zatrudnienia. W rzeczywistości, to one często decydują ono opłacalności danego przedsięwzięcia, pomimo że są często praktycznie pomijane na etapie jego planowania. Dlatego tez niniejsze opracowanie zaczynam od krótkiego omówienia dostępnych dla osób spoza UE form działalności, zwracając przy tym uwagę na możliwość zapewnienia skutecznej kontroli inwestorów nad tworzonym przedsiębiorstwem.

            O skuteczności nadzoru nad działalnością gospodarcza prowadzoną w innym kraju decyduje często możliwość wydelegowania do tego kraju zaufanej osoby, która ma za zadanie kontrolowanie tej działalności w miejscu jej prowadzenia. Konieczna jest więc legalizacja pobytu takich osób i uzyskanie dla nich zezwoleń na pracę – albo uniknięcie tego obowiązku. Obowiązkom z tym związanym poświęcam kolejna część opracowania.

            W dalszej kolejności omawiam kwestie podatkowe. Tematyka ta jest zawsze jednym z najbardziej skomplikowanych zagadnień związanych z działalnością gospodarczą i jej szczegółowe omówienie zdecydowanie wykracza poza ramy niniejszego opracowania. Dlatego też wskażę wyłącznie najważniejsze w praktyce obciążenia podatkowe. Specyfiką działalności gospodarczej w Polsce jest to, że najbardziej uciążliwa dla przedsiębiorców część obowiązkowych płatności wcale nie wynika z opodatkowania. O rzeczywistej opłacalności przedsięwzięcia decyduję w Polsce najczęściej obciążenia z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego, wobec czego zostaną one również pokrótce przedstawione.

            Działalność inwestycyjna w większych rozmiarach wymaga z reguły nabycia praw do nieruchomości. W Polsce nabycie nieruchomości przez cudzoziemca, a nawet nabycie przez niego udziałów lub akcji w spółkach posiadających nieruchomości, wymaga uzyskania oddzielnego zezwolenia. Jest to kolejna kwestia, omówiona poniżej.

            Wybór prawidłowej strategii inwestowania wymaga również wcześniejszego zaplanowania przewidywanego zatrudnienia. Koszty pracy w Polsce są stosunkowo wysokie, istnieje jednakże wiele sposobów na ich znaczące obniżenie. Zastosowanie tych dostępnych metod obniżania kosztów jest najłatwiejsze w momencie rozpoczynania działalności i staje się coraz bardziej skomplikowane w miarę jej prowadzenia. Dlatego tez uważam za niezbędne krótkie omówienie podstawowych problemów dotyczących ustalania kosztów pracy.

            Dopiero po rozważeniu wszystkich wskazanych wcześniej zagadnień, inwestor może podjąć decyzję o wyborze prawidłowej formy działania w Polsce. Otworzenie dowolnego przedsiębiorstwa wymaga dokonania obowiązkowych rejestracji. Czynności związane z taką rejestracją  przedsiębiorstw przedstawiam w bardzo skrótowy sposób, ponieważ samodzielne przeprowadzenie rejestracji przez cudzoziemca jest mało prawdopodobne. Doświadczenie uczy jednak, że wskazanie ciążących na przedsiębiorcach obowiązków związanych z rejestracją raz aktualizacją danych w rejestrach a także odpowiedzialności za naruszenie tych przepisów pozwala uniknąć wielu niepotrzebnych problemów w późniejszej działalności.

 

Wybór formy działalności gospodarczej

 

            Cudzoziemcy pochodzący spoza terenu Unii Europejskiej mają w Polsce mocno ograniczone możliwości wyboru formy działalności gospodarczej. Jeżeli prowadzą w swoim kraju działalność gospodarczą, mogą w Polsce utworzyć oddział albo przedstawicielstwo swojego przedsiębiorstwa. Możliwe jest również otworzenie w Polsce jednej z czterech typów spółek: komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnej. Inne typowe formy działalności przewidziane polskim prawem są niestety niedostępne dla większości cudzoziemców spoza UE. Wybór spośród dostępnych form zależeć musi od rodzaju planowanego przedsięwzięcia.

            Poniżej przedstawiam krótki opis najważniejszych cech form, w których mogą działać cudzoziemcy pochodzący z krajów nie należących do UE. Oprócz wskazanych niżej cech, o wyborze prawidłowej formy powinno decydować to, jaką działalność prowadzić będzie zakładane przedsiębiorstwo. W niektórych przypadkach prawo polskie wymaga prowadzenia określonego rodzaju działalności gospodarczej przez ściśle wskazany typ podmiotów.

           

I. Przedstawicielstwo

            Przedstawicielstwo przedsiębiorstwa zagranicznego jest formą przeznaczoną wyłącznie do działalności reklamowej i promocyjnej świadczonej na rzecz swojego macierzystego przedsiębiorstwa albo gospodarki kraju, z którego pochodzi przedsiębiorstwo macierzyste. Nie może ono prowadzić żadnej innej działalności. Jest to pierwszy argument przemawiający przeciwko tworzeniu tego typu jednostek.

            Drugim argumentem są koszty założenia takiej jednostki – są one prawie trzykrotnie wyższe od założenia jakiejkolwiek innej formy działalności. Wynika to z faktu, że jako jedyna podlega ona rejestracji w specjalnym rejestrze przedstawicielstw prowadzonym przez Ministra Gospodarki, a nie w Krajowym Rejestrze Sądowym. Wszystkie inne obciążenia (podatki itp.) są identyczne, jak w przypadku osób prawnych. Przedstawicielstwa są zobowiązane prowadzić rachunkowość na zasadach ogólnych. Obciążone są dodatkowo obowiązkami sprawozdawczymi wobec Ministra Gospodarki – co może zwiększać koszty ich obsługi prawnej i księgowej.

            Nie istnieją żadne regulacje prawne dotyczące zarządzania przedstawicielstwem. Wymagane jest wyłącznie wskazanie zamieszkałej w Polsce osoby upoważnionej do reprezentacji przedsiębiorcy zagranicznego. Oznacza to, że wszelkie szczegóły regulować powinna decyzja przedsiębiorcy o utworzeniu przedstawicielstwa oraz umowa z osobą reprezentującą go w Polsce. Ten brak regulacji w praktyce prowadzi do utrudnienia kontroli nad działalnością przedstawicielstwa. Przede wszystkim osoba wskazana jako reprezentant przedsiębiorcy zagranicznego powinna stale przebywać na terytorium Polski – przynajmniej w zakresie niezbędnym do bieżących kontaktów z kontrahentami, organami administracji i sądami. Jednocześnie przepisy regulujące możliwość uzyskania zezwolenia na pracę oraz legalizacje pobytu cudzoziemców w Polsce utrudniają wprowadzenie jako takiego przedstawiciela osoby z kraju znajdującego się poza UE. Tym samym można założyć, że przedsiębiorca z takiego kraju napotka poważne trudności, jeśli będzie chciał wyznaczyć na swojego przedstawiciela zaufana osobę wybraną z personelu przedsiębiorstwa macierzystego. W praktyce łatwiejsze jest zatrudnienie na tym stanowisku obywatela Polski – co automatycznie rozluźnia nadzór nad działalnością przedstawicielstwa.

            Dodatkowo, w praktyce tworzenie przedstawicielstwa skutkuje poważnymi problemami dotyczącymi odpowiedzialności za zobowiązania powstałe w wyniku jego działalności Problem nie powstaje, jeśli przedstawicielstwo dysponuje środkami do terminowego pokrywania wszystkich należności.  Jeśli jednak jego działalność spowoduje powstanie długów, wierzyciele mogą dochodzić ich zapłaty bezpośrednio od przedsiębiorstwa macierzystego, przy czym ewentualne postępowania sądowe mogą toczyć się w Polsce, w sądzi właściwym miejscowo ze względu na siedzibę przedstawicielstwa.

            Przedstawicielstwa może działać po uzyskaniu wpisu do rejestru przedstawicielstw.

            Przepisy nie określają minimalnej wartości majątku przedstawicielstwa.

 

II. Oddział

            Utworzenie oddziału przedsiębiorstwa zagranicznego również trudno uznać za najlepszy model inwestowania w Polsce. Obciążony jest on częścią wad opisanych już wcześniej na przykładzie przedstawicielstw. Identyczne problemy związane są z wyznaczeniem zaufanej osoby prowadzącej oddział w Polsce – także tutaj wymagane jest powołanie stałego przedstawiciela przy  jednoczesnych trudnościach z uzyskaniem zezwolenia na pracę oraz legalizacją pobytu w Polsce osób pochodzących z przedsiębiorstw macierzystych.

            W przypadku oddziałów istnieją również analogiczne jak w przypadku przedstawicielstw problemy dotyczące rozliczeń długów powstałych w wyniku ich działalności W odniesieniu do oddziałów problem ten ma jeszcze większe znaczenie, ponieważ prowadza one zdecydowanie szerszą działalność od przedstawicielstw – oddziały mogą prowadzić każdy rodzaj działalności, prowadzonej przez przedsiębiorstwo macierzyste. To z kolei oznacza możliwość powstania większego zadłużenia, za które odpowiada bezpośrednio przedsiębiorstwo macierzyste.

Z drugiej strony, przyjęcie, że dłużnikiem jest przedsiębiorstwo zagraniczne a nie jego oddział skutkuje praktyczną niemożliwością uzyskania kredytu – banki nie chcą ryzykować konieczności dochodzenia swoich roszczeń za granicą.

            Przedmiot działalności oddziału prowadzi niekiedy w praktyce do jeszcze innego problemu związanego z rejestracja takiej jednostki. Oddziały rejestrowane są w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Procedura rejestracji wymaga podania rodzajów prowadzonej działalności zgodnie nazewnictwem przyjętym w Polskiej Klasyfikacji Działalności (zbiorze nazw i symboli statystycznych). Jednocześnie w czasie rejestracji należy wykazać, że taką samą działalność prowadzi przedsiębiorstwo macierzyste. Tu powstaje niekiedy problem wynikający z rozbieżności nazewnictwa stosowanego dla celów statystycznych w różnych krajach – co może doprowadzić do poważnych opóźnień przy rejestracji.

            Koszty bieżącej działalności oddziału są niemal identyczne, jak w przypadku utworzenia osoby prawnej (np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością).  Możliwe jest zwiększenie kosztów obsługi prawnej z uwagi na dodatkowy obowiązek składania sprawozdań Ministrowi Gospodarki.

            Przepisy nie określają minimalnej wartości majątku oddziału.

            Rozpoczęcie działalności może nastąpić dopiero po wpisaniu oddziału do Krajowego Rejestru Sądowego.

 

III. Spółka komandytowa.

            Spółka komandytowa jest formą działalności mało popularną w Polsce. Istota tej spółki sprowadza się do powiązania dwóch grup wspólników: komplementariuszy i komandytariuszy. W każdej spółce musi być co najmniej jeden wspólnik z każdej grupy – ich maksymalna ilość nie została określona. Komplementariusze są wspólnikami, którzy odpowiadają całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, w zamian za co to właśnie im przysługuje prawo zarządzania taka spółką. Komandytariusze ryzykują swoim majątkiem wyłącznie do kwoty wskazanej w umowie spółki – wywiąże się to jednakże z tym, że nie mają oni prawa do podejmowania decyzji dotyczących bieżącej działalności spółki. Wspólnicy spółki – zgodnie z obowiązującymi przepisami – odpowiadają za zobowiązania spółki dopiero, gdy sama spółka nie dysponuje już majątkiem koniecznym do ich spłaty. Praktyka wykształciła jednakże sposoby służące zajęciu majątku wspólników przed rozpoczęciem jakichkolwiek działań wobec majątku spółki – wobec czego można uznać, że ustawowa ochrona majątku wspólników w rzeczywistości nie funkcjonuje.

            Spółka komandytowa nie jest osobą prawną, co skutkuje tym, że każdy ze wspólników tej spółki traktowany jest – zwłaszcza w sferze podatków – jak osoba prowadząca samodzielnie działalność gospodarczą. Rozwiązanie takie miało służyć zmniejszeniu opodatkowania – dzięki temu nie ma potrzeby płacenia odrębnie podatku od dochodu spółki a potem jeszcze raz od dochodu uzyskanego przez wspólników jako dywidenda. Korzyść taka może rzeczywiście zaistnieć, ale tylko w przypadku spółkę przynoszących bardzo duże zyski. W innych spółkach przeważać będą niekorzystne rozwiązania dotyczące konieczności odprowadzania przymusowych składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne a także zwiększone koszty obsługi księgowej spowodowane koniecznością rozliczania (w zakresie podatku dochodowego oraz wspomnianych wcześniej obowiązkowych ubezpieczeń) zarówno samej spółki jak i dodatkowo wszystkich jej wspólników.

Wspomniane wyżej problemy związane z prowadzeniem działalności w formie spółki komandytowej skutkują tym, że jest to forma rzadko spotykana. W praktyce występuje ona raczej jako bardziej złożona konstrukcja – w której tworzy się najpierw osobę prawną (najczęściej spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością) , która zostaje później komplementariuszem spółki komandytowej. Taka konstrukcja służy uniknięciu odpowiedzialności za ewentualne długi powstałe w ramach działalności gospodarczej. Oczywiście, zwiększa również koszty samego utworzenia i bieżącego utrzymania tworzonego podmiotu gospodarczego. Jest to jednak forma zalecana dla działalności obciążonej dużym ryzykiem gospodarczym

Jak już wspomniałem kontrola na spółką sprawowana jest przez komplementariuszy.  Powoduje to duże trudności, w przypadku gdy są nimi podmioty zagraniczne. Stosunkowo proste jest prowadzenie działalności, gdy komplementariuszem jest osoba fizyczna i chce ona samodzielnie działać w Polsce. Najlepszym rozwiązaniem jest wtedy pobyt w Polsce na podstawie wizy wydanej w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej. Niestety, w takiej sytuacji należy przygotować się do regularnych wyjazdów z Polski, w celu przedłużenia ważności wizy. Kontrolowanie działalności w Polsce przez przedstawicieli komplementariusza będącego osobą fizyczną albo komplementariusza – osobę prawną oraz możliwości uzyskania bardziej trwałego od wizy prawa pobytu w Polsce, przedstawię w odrębnej części niniejszego opracowania.

Ведення господарської діяльності в Польщі

Вступ

            Рішення про ведення господарської діяльності в Польщі, закордонні інвестори розпочинають як правило з економічного аналізу. Суто правові питання завжди виступають на другому місці, а навіть якщо закордонні інвестори задумаються над ними, то найважливішими вважається оподаткування та основні установи, що стосуються початку господарської діяльності. Однак, беручи до уваги, що ця діяльність буде вестися в іншій країні, в якій діє інше право і інші звичаї господарського обігу, варто присвятити трохи уваги також планованій системі контролю за цією діяльності та схемою прийняття на роботу працівників. Насправді, саме вони вирішують про рентабельність даної діяльності незважаючи на те, що про них дуже часто забувають під час планування діяльності. Тому дане опрацювання розпочинаю з короткого опису форм діяльності, доступних для осіб поза ЄС, звертаючи при цьому увагу на можливості забезпечення результативного контролю інвесторів за підприємством, що створюється.

            Про ефективність нагляду за господарською діяльністю, що ведеться в іншій державі часто вирішує можливість відрядити в цю країну особу, якій довіряєш, котра має за завдання контролювати дану діяльність в місці її ведення. Отже необхідною є легалізація перебування таких осіб та отримання для них дозволу для праці – або уникнення цього обов’язку. Обов’язками які з цим пов’язані присвячую наступну частину даного опрацювання.