Realizacja i ochrona praw (19-07-2016)

Realizacja i ochrona praw korporacyjnych w spółkach

Stanowisko Plenum Wyższego Sądu Gospodarczego Ukrainy Postanowienie Nr 4, z dnia 25.02.2016

1. Sądy gospodarcze przy rozpatrywaniu sporów wynikających ze stosunków korporacyjnych powinny uwzględniać zapisy art.1 Kodeksu Postępowania Gospodarczego Ukrainy i ustalić obecność osoby zwracającej się z pozwem, podmiotowość prawa lub prawny interes w stosunkach prawnych o ochronę, których złożony został pozew, a także sprawy istnienia lub braku faktu ich naruszenia, nieokreślenia lub zaskarżania.

2. Prawem nie przewidziano prawa uczestnika (założyciela, akcjonariusza, członka) osoby prawnej zwrócenia się do sądu o ochronę praw, bądź chronionych prawem interesów tej osoby poza stosunkami reprezentacji.

Zgodnie z art.16 Kodeksu Cywilnego Ukrainy, pkt. 4 ust.1 art.12 u art.167 Kodeksu Gospodarczego Ukrainy niezależnie od podmiotowego składu w przypadku, gdy uczestnik (założyciel, akcjonariusz, członek) osoby prawnej uzasadnia roszczenia naruszeniem jego praw korporacyjnych, to posiada prawo złożenia odpowiedniego pozwu. Spór taki podlega rozstrzygnięciu przez sąd gospodarczy i podlega rozpatrzeniu wg zasad ogólnych.

3.  W czasie rozstrzygania spraw o wszczęciu sprawy z pozwu złożonego przez prokuratora w interesach uczestnika (założyciela, akcjonariusza, członka) o uznanie nieważności uchwały walnego zgromadzenia osoby prawnej sąd opiera się o pkt. 2 art.121 Konstytucji Ukrainy, art.2 i 29 Kodeksu Postępowania Gospodarczego, ust. 2 i 3 art.23 Ustawy Ukrainy „ O prokuraturze”, Uchwały Sądu Konstytucyjnego Ukrainy Nr 3 – pr /99 z dnia 08.04.99  w zakresie oficjalnego stanowiska zawartego art.2 Arbitrażowo Procesowego Kodeksu Ukrainy (sprawa reprezentacji przez prokuraturę Ukrainy interesów państwa w sądzie arbitrażowym) z uwzględnieniem wyjaśnień zawartych w postanowieniu Plenum Wyższego Sądu Gospodarczego Ukrainy Nr 7, z dnia 23.03.2012 „ O wybranych zagadnieniach dotyczących udziału prokuratora w rozpatrywaniu spraw podległych sądom gospodarczym”.

4.  W czasie rozstrzygania sporów korporacyjnych przez sąd gospodarczy należy uwzględnić, że osoba staje się nośnikiem praw korporacyjnych z chwilą nabycia praw własności do akcji spółki akcyjnej lub wstąpienia do innych osób prawnych.Dlatego też uchwały organów osoby prawnej podjęte przed wstąpieniem powoda w skład jej uczestników lub nabycia przez niego  akcji nie mogą być uznane za takie co naruszają jego prawa korporacyjne.

 

Nie przestrzeganie prawa i dokumentów założycielskich osoby prawnej w czasie zwoływania i przeprowadzania walnego zgromadzenia nie można uznać za naruszenie praw tych powodów,  którzy nie są uczestnikami (akcjonariuszami, członkami) tej osoby.

5. Sądy gospodarcze powinny uwzględnić fakt, że zgodnie z art.8 Ustawy Ukrainy „ O systemie depozytowym Ukrainy” potwierdzeniem praw do papierów wartościowych i praw z nich wynikających, a także ograniczeniem praw do papierów wartościowych w określonym czasie jest zapis ewidencyjny na rachunku w papierach wartościowych dysponenta w instytucji depozytowej.

Potwierdzeniem dokumentowym istnienia w określonym czasie praw do papierów wartościowych i praw z papierów wartościowych (w razie zaliczenia papierów wartościowych do depozytu notariusza odpowiedniego wierzyciela) jest wyciąg z rachunku w papierach wartościowych deponenta wydawany przez instytucję depozytową na żądanie lub w innych przypadkach przewidzianych prawem i w umowie obsługi rachunku w papierach wartościowych. Wyciąg taki nie jest papierem wartościowym , a jego przekazanie innej osobie nie jest dokonaniem czynności prawnej dotyczącej papierów wartościowych i nie powoduje przejścia praw do papierów wartościowych i praw z nich wynikających.

6. Prawo własności do udziału w kapitale statutowym spółki z o.o. lub spółki z dodatkową odpowiedzialnością osoby trzeciej powstaje z chwilą zawarcia umowy w przypadku, gdy inaczej nie przewidziano porozumieniem stron ( art.363 Kodeksu Cywilnego Ukrainy).

Nabycie praw własności do udziału w kapitale statutowym daje osobie trzeciej prawo wstąpienia do spółki z o.o.

Prawo udziału w spółce z o.o. lub spółce z dodatkową odpowiedzialnością jest osobistym prawem niemajątkowym, a jednocześnie nie nadaje automatyczne statusu uczestnika spółki w związku z nabyciem przez osobę trzecią praw własności.

Prawo bezpośredniego udziału w spółce z o.o. lub w spółce z dodatkową odpowiedzialnością osoba trzecia nabywa wyłącznie z chwilą wstąpienia do spółki, co ma być potwierdzone odpowiednią uchwałą walnego zgromadzenia uczestników spółki.

Ustawa nie wiąże chwili powstania praw udziału w spółce z o.o. lub z dodatkową odpowiedzialnością  z chwilą rejestracji odpowiednich zmian w składzie uczestników spółki z o.o. lub z dodatkową odpowiedzialnością.

Jednocześnie zgodnie z art.89 Kodeksu Cywilnego Ukrainy informacje o zmianie w składzie uczestników spółki z o.o. lub spółki z dodatkową odpowiedzialnością podlegają wniesieniu do Jedynego Rejestru Państwowego.

Skutki prawne istnienia lub braku odpowiednich informacji w Jedynym Rejestrze państwowym wymieniono w art.10 Ustawy Ukrainy „O rejestracji państwowej osób prawnych, fizycznych – Przedsiębiorców i ugrupowań społecznych”.

W przypadku, gdy spółka po podjęciu uchwały o wniesieniu zmian do dokumentów założycielskich (zmiana składu uczestników) nie powiadomiła organu rejestracyjnego o dokonanie zmian w Rejestrze, do nowy uczestnik posiada prawo zwrócenia się do sądu gospodarczego z pozwem o zobowiązanie spółki do dokonania czynności dotyczących rejestracji państwowej zmian w dokumentach założycielskich spółki w związku ze zmianą składu uczestników spółki na podstawie art.7 Ustawy Ukrainy „ O spółkach gospodarczych”.

W sporach o uznanie nieważności uchwał walnego zgromadzenia i innych organów kierowniczych osoby prawnej występuje osoba prawna.

7. W postępowaniu sądowym za nieważne mogą być uznane uchwały walnego zgromadzenia uczestników (akcjonariuszy, członków) osoby prawnej, a nie protokół walnego zgromadzenia.

Protokół jest dokumentem potwierdzającym fakt podjęcia uchwały przez walne zgromadzenie i nie jest aktem przewidzianym w art.20 Kodeksu Gospodarczego Ukrainy. Dlatego też sądy odmawiają zaspokojenia roszczeń dotyczących uznania nieważności protokołu walnego zgromadzenia uczestników (akcjonariuszy, członków) osoby prawnej.

8. Nie może być uchwała walnego zgromadzenia uznana za nieważną w związku z tym, że została podjęta przez walne zgromadzenie w sprawach kompetencji przewidzianych do innych organów spółki (rady nadzorczej, organu wykonawczego itp.) o ile w art.98 Kodeksu Cywilnego Ukrainy przewidziano, że walne zgromadzenie uczestników spółki podejmuje uchwały we wszystkich sprawach dotyczących działalności spółki.

Regulacje zawarte w dokumentach założycielskich spółki ograniczające powyższe prawo nie są stosowane.

9. Sądy gospodarcze powinny stosować zasadę wg której w przypadku, gdy prawem przewidziano podejmowanie uchwały w sprawach należących do wyłącznej kompetencji walnego zgromadzenia to takie kompetencje nie mogą być zgodnie ze statutem osoby prawnej nadane lub przekazane do innych organów tej osoby prawnej.

Sądy gospodarcze nie mogą podejmować uchwał w sprawach zaliczonych do wyłącznej  kompetencji walnego zgromadzenia, w tym również o wniesienie zmian do dokumentów założycielskich osoby prawnej, włączenie osoby w skład rady nadzorczej osoby prawnej itp.

10. Sądy gospodarcze powinny uwzględniać fakt, że prawo opiera się na domniemaniu legalności uchwał organów zarządu osoby prawnej tj. zaznaczone uchwały uważa się za takie które są zgodne z prawem w przypadku, gdy sąd nie ustali inaczej. Roszczenie uznania ważności uchwał walnego zgromadzenia lub innych organów nie podlega zaspokojeniu.

Uchwała walnego zgromadzenia uczestników (akcjonariuszy, członków) oraz innych organów osoby prawnej nie jest czynnością prawną w rozumieniu art.202 Kodeksu Cywilnego Ukrainy.

Do tych uchwał nie można stosować regulacji art. 203 i 215 Kodeksu Cywilnego Ukrainy określające podstawy nieważności czynności prawnej i zgodnie ze skutkiem prawnej czynności prawnej z art. 216 Kodeksu Cywilnego Ukrainy.

Wymienione uchwały są aktami o charakterze nie normatywnym (aktem indywidualnym) tj. oficjalnym dokumentem sporządzonym w formie pisemnej , wywołującym określone skutki prawne skierowane na uregulowanie stosunków gospodarczych i posiadających obowiązkowy charakter dla podmiotów tych stosunków.

W związku z powyższym podstawą uznania nieważności uchwały walnego zgromadzenia uczestników (akcjonariuszy, członków) osoby prawnej może być:

- niezgodność uchwał walnego zgromadzenia z obowiązującym prawem;

- naruszenie regulacji prawa i/lub dokumentów założycielskich w czasie zwoływania i przeprowadzania walnego zgromadzenia;

- pozbawienie uczestnika (akcjonariusza, członka) osoby prawnej możliwości udziału w walnym zgromadzeniu.

11. W czasie rozpatrywania odpowiednich spraw sąd gospodarczy uwzględnia, że nie każde naruszenie prawa dopuszczone w czasie zwoływania i przeprowadzania walnego zgromadzenia osoby prawnej stanowią podstawę uznania nieważności podjętych na nim uchwał.

Bezwarunkową podstawą uznania nieważności uchwał walnego zgromadzenia w związku z naruszeniem bezpośrednich wskazówek prawa jest:

- podjęcie przez walne zgromadzenie uchwały przy braku kworum do przeprowadzenia walnego zgromadzenia, bądź podjęcia uchwał lub w razie braku możliwości ustalenia istnienia kworum (art.59 i 60 Ustawy Ukrainy „ O spółkach gospodarczych”, art. 41 i 42 Ustawy Ukrainy „ O spółkach akcyjnych”, art. 15 Ustawy Ukrainy „ O kooperacji”);

-podjęcie przez walne zgromadzenie uchwał w sprawach nieujętych w porządku dziennym walnego zgromadzenia spółki ( ust. 6 art. 42 Ustawy Ukrainy „ O spółkach akcyjnych”);

- podjęcie przez walne zgromadzenie uchwał w sprawach nieujętych w porządku dziennym na rozpatrzenie których nie została uzyskana zgoda wszystkich obecnych na walnym zgromadzeniu ( ust5. Art.61 Ustawy Ukrainy „ O spółkach gospodarczych”;

- brak protokołu walnego zgromadzenia spółki z o.o. ( ust.6 art.60 Ustawy Ukrainy „O spółkach gospodarczych”);

- brak protokołu walnego zgromadzenia spółki akcyjnej podpisanego przez przewodniczącego i sekretarza walnego zgromadzenia ( art.46 Ustawy Ukrainy „ O spółkach akcyjnych”).

W czasie rozstrzygania spraw związanych z nieważnością uchwał walnego zgromadzenia w związku z innym nieprzestrzeganiem prawa mającego związek ze zwoływaniem i przeprowadzaniem walnego zgromadzenia, sąd gospodarczy powinien ocenić jak te naruszenia wpłynęły na podjęcie przez walne zgromadzenie odpowiedniej uchwały.

Uchwała walnego zgromadzenia osoby prawnej może być uznana za nieważną w postępowaniu sądowym w razie nieprzestrzegania procedury ich zwoływania  wymienionej w art.61 Ustawy Ukrainy „ O spółkach gospodarczych”, art.15 „ Ustawy Ukrainy „ O kooperacji/ współpracy”.

Prawa uczestnika (akcjonariusza, członka) osoby prawnej mogą być uznane za naruszone w związku z niedotrzymaniem regulacji dotyczących zwoływania i przeprowadzenia walnego zgromadzenia w przypadku, gdy uczestnik (akcjonariusz) nie mógł wziąć udziału w walnym zgromadzeniu, w należyty sposób przygotować się do rozpatrywania spraw porządku dziennego, dokonać rejestracji udziału w walnym zgromadzeniu itp.

12. W przypadku, gdy sąd ustali, że powód – uczestnik (akcjonariusz, członek) osoby prawnej nie zawiadomił osoby prawnej lub instytucji depozytowej o zmianie miejsca zamieszkania (siedziby) powoływanie się powoda na brak powiadomienia go o zwołaniu walnego zgromadzenia nie może stanowić podstawy uznania nieważności podjętych uchwał przez walne zgromadzenie.

Powodowi nie można odmówić zaspokojenia roszczeń uznania nieważności uchwał walnego zgromadzenia wyłącznie z podstaw braku jego głosów dla zmiany wyników głosowania podjętych przez zgromadzenie uczestników (akcjonariuszy członków) uchwał o ile wpływ uczestnika (akcjonariusza, członka) na podjęcie przez walne zgromadzenie uchwał nie jest wyczerpany wyłącznie głosowaniem.

Sądy uwzględniają, że uchwały podjęte w wyniku rozpatrywania spraw zawartych w porządku dziennym, tak że uniemożliwiły uświadomienie akcjonariuszom istoty sprawy, która proponowana była do rozpatrzenia przez walne zgromadzenie akcjonariuszy (np. „Różne”, „ Sprawy organizacyjne” itp.) powinny być uznane za nieważne w związku z naruszeniem w takich przypadkach prawa akcjonariusza możliwości wcześniejszego zapoznania się z listą spraw przekazanych pod głosowanie przewidzianych w art.35 Ustawy Ukrainy „ O spółkach akcyjnych”.

W przypadku, gdy w dokumentach wewnętrznych spółki została zawarta możliwość rozstrzygania na walnym zgromadzeniu spraw proceduralnych (spraw związanych z porządkiem przeprowadzenia walnego zgromadzenia itp.) bez włączania ich do porządku dziennego, to takie regulacje w dokumentach wewnętrznych sąd nie powinien brać pod uwagę.

13. Z uwzględnieniem regulacji art.47 Ustawy Ukrainy „ O spółkach akcyjnych” i art.61 Ustawy Ukrainy „O spółkach gospodarczych”, art.15 Ustawy Ukrainy „O kooperacji/współpracy” nie podlegają zaspokojeniu pozwy zobowiązujące do zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia złożone  przez mniej niż 1/3 członków kooperacji, akcjonariusza ,którzy na dzień złożenia roszczenia łącznie posiadają 10 i więcej % prostych akcji spółki, uczestników spółki posiadających łącznie więcej niż 20% głosów o ile takim uczestnikom (akcjonariuszom, członkom) prawo udziela prawa do samodzielnego zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia w przypadku, gdy zarząd (prezes) nie wykonuje ich żądania.

W czasie rozstrzygania spraw dotyczących prawomocności przeprowadzenia przez takich uczestników (akcjonariuszy, członków) rejestracji uczestników (akcjonariuszy, członków, ich pełnomocników) na nadzwyczajnym walnym zgromadzeniu sąd kieruje się regulacjami prawa które regulują zasady zwoływania i przeprowadzania walnego zgromadzenia.

O ile obowiązujące prawo nie przewiduje prawa członków kooperacji, którzy stanowią mniej niż 1/3 ich ogólnej ilości, akcjonariuszy posiadających łącznie mniej niż 10 % głosów oraz uczestników posiadających łącznie mniej niż 20% głosów do zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia lub żądania od organu wykonawczego osoby prawnej zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia w razie odmowy ze strony organu wykonawczego osoby prawnej, bądź braku możliwości zwołania walnego zgromadzenia sąd gospodarczy nie posiada podstaw do uznania roszczeń z pozwu o zobowiązanie zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia.

14. Zgodnie z ust.2 cz 1 art. 88 Kodeksu Gospodarczego Ukrainy, pkt.”a” ust.1 art. 10 Ustawy Ukrainy „ O spółkach gospodarczych” , pkt.1.cz.1.art. 25 Ustawy Ukrainy „ O spółkach akcyjnych”, art., 12 Ustawy Ukrainy „ O kooperacji” uczestnicy (akcjonariusze, członkowie) osoby prawnej posiadają prawo uczestniczenia w zarządzaniu sprawami spółki.

Udział w walnym zgromadzeniu oraz głosowanie na nim jest prawem a nie obowiązkiem uczestnika ( akcjonariusza, członka).

Niezależnie od ilości akcji (udziałów), które posiada uczestnik (akcjonariusz) sąd gospodarczy nie posiada podstaw podejmowania orzeczeń  zobowiązujących  uczestnika (akcjonariusza) do rejestracji i udziału w walnym zgromadzeniu.

Jednocześnie sądy uwzględniają, że zgodnie z ust.1 art. 29 Ustawy Ukrainy „ O spółkach akcyjnych” w statucie spółki może być przewidziana możliwość zawarcia umowy między akcjonariuszami, w której na akcjonariuszy nakłada się dodatkowe obowiązki, w tym również obowiązek udziału w walnym zgromadzeniu i przewiduje się odpowiedzialność za jego niewykonanie.

15. W czasie rozstrzygania spraw o prawomocność walnego zgromadzenia uczestników (akcjonariuszy, członków) osób prawnych sądy kierują się tym, że walne zgromadzenie jest prawomocne w przypadku, gdy zarejestrowali się uczestnicy (akcjonariusze) posiadający łącznie więcej niż 50% głosów uczestników spółki z o.o , bądź spółki z dodatkową odpowiedzialnością (głosujących akcji akcjonariuszy spółki akcyjnej) ogólnej ilości głosów w przypadku, gdy w walnym zgromadzeniu obecnych jest więcej niż połowa uczestników.

Regulacje dokumentów założycielskich spółki akcyjnej, bądź spółdzielnie wprowadzające inne zasady dotyczące określania kworum są sprzeczne z prawem i nie podlegają stosowaniu.

W dokumentach założycielskich spółki z o.o, bądź spółki z dodatkową odpowiedzialnością, gdzie w kapitale statutowym brak jest udziału skarbu państwa może być ustalony inny % głosów uczestników (pełnomocników uczestników) pod warunkiem obecności, których walne zgromadzenie uczestników uważa się za prawomocne.

Brak w czasie walnego zgromadzenia listy akcjonariuszy posiadających prawo udziału w walnym zgromadzeniu uniemożliwia ustalenie jego prawomocności i dlatego stanowi podstawę uznania nieważności podjętych na nim uchwał niezależnie od rodzaju spółki akcyjnej ( prywatna, publiczna).

Przy posiadaniu odpowiednich dowodów udziału w walnym zgromadzeniu wszystkich akcjonariuszy  sąd może odmówić uznania nieważności uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy.