Spory korporacyjne (02-08-2009)

 

Prezydium Wyższego Sądu Gospodarczego Ukrainy

 

Rekomendacja

Nr 04-06/83, z dnia 18.06.2009

Sądy Gospodarcze Ukrainy

 

O wniesieniu zmian i uzupełnień do Rekomendacji prezydium Wyższego Sądu Gospodarczego Ukrainy

Z dnia 28.12.2007, Nr 04 – 5 / 14 „O praktyce stosowania prawa w rozpoznawaniu spraw wynikających ze stosunków korporacyjnych”

 

W związku z licznymi sprawami wynikającymi w praktyce sądowej dotyczącymi regulacji prawa materialnego i procesowego podczas rozpoznawaniia sporów korporacyjnych, Prezydium Wyższego Sądu Gospodarczego Ukrainy uważa za konieczne wnieść następujące zmiany i uzupełnienia do rekomendacji Wyższego Sądu Gospodarczego Ukrainy z dnia 28.12.2007 N4 04 – 5/14 ( v5_14600-07) „ O praktyce stosowania prawa w rozpoznawaniu spraw wynikających ze stosunków korporacyjnych” (dalej Rekomendacje).

 

1.   Pkt.1.4 uzupełnić o ust. 2 o następującej treści:

„Spory o likwidację, bądź skasowanie rejestracji państwowej spółek gospodarczych z pozwu akcjonariuszy lub uczestników wobec spółek - są sporami korporacyjnymi jako takie, które wynikają między uczestnikami spółki gospodarczej i spółką gospodarczą w związku z zawieszeniem ostatniej”.

 

2.   Pkt. 2.6 uzupełnić o ust. 2 i 3 o następującej treści:

„ Prawo nie przewiduje ograniczenia ilości głosów uczestników spółki z ograniczoną i dodatkową odpowiedzialnością wyłącznie  zależnością zapłaconych udziałów w kapitale statutowym spółki.

Zgodnie z ust. 4 art. 58 Ustawy Ukrainy „O spółkach gospodarczych” ( 576-12) uczestnicy spółek z o.o lub dodatkową odpowiedzialnością posiadają ilość głosów proporcjonalną do wysokości ich udziałów w kapitale statutowym. Wielkość udziałów każdego z uczestników spółki określa statut spółki.

W związku z czym, w czasie określania prawomocności walnego zgromadzenia uczestników oraz wyników głosowania za przyjęciem uchwał, uwzględnia się wraz z głosami uczestników, którzy w całości nie dokonali spłaty wartości własnych wkładów.

W przypadku śmierci osoby fizycznej – uczestnika spółki z o. o wysokość kapitału statutowego kapitału spółki oaz udziałów jej uczestników nie ulega zmianie. Dlatego też w określaniu prawomocności walnego zgromadzenia uczestników brak jest podstaw do nie uwzględniania udziału zmarłego uczestnika.

3.Uzupełnić Rekomendacje o pkt. 2.25 o następującej treści:

 

„2.25. W rozstrzyganiu sporów z pozwu uczestników spółek z ograniczoną , bądź dodatkową odpowiedzialnością lub akcjonariuszy posiadających łącznie więcej niż 10% akcji, o zobowiązanie spółki do przeprowadzenia autorskiej kontroli działalności i sprawozdawczości spółki, zgodnie z art. 146, 162 Kodeksu Cywilnego Ukrainy ( 435-15) sądy uwzględniają, że przewidziane powyższymi art. prawo uczestników ( akcjonariuszy) skierowane jest kontrolę działalności organu wykonawczego, stanowiącego składnik prawa do zarządzania spółką, w trybie przewidzianym prawem i dokumentami założycielskimi.

 

Prawo udziału do zarządzania spółką  - osoba nabywa z chwilą nabycia przez nią praw korporacyjnych, tj. z chwilą, gdy została uczestnikiem spółki lub akcjonariuszem. Dlatego też, roszczenie powoda o zobowiązanie spółki do przeprowadzenia kontroli audytorskiej może być zaspokojone wyłącznie pod warunkiem, że powód jest uczestnikiem lub akcjonariuszem odpowiedniej spółki gospodarczej.

 

Zasady przedstawienia przez uczestnika (akcjonariusza) roszczenia o przeprowadzenie kontroli audytorskiej określa statut spółki.

 

W przypadku braku odpowiednich regulacji w statucie spółki, sądy gospodarcze kierują się, tym, że zabezpieczenie organizacji kontroli audytorskiej działalności i sprawozdawczości spółki na żądanie jej uczestników ( akcjonariuszy), w szczególności zawarcie umowy z audytorem ( firmą audytorską), przekazanie audytorowi odpowiednich dokumentów i inne zabezpieczenie pracy audytora odbywa się przez spółkę, w osobie organu wykonawczego lub innego organu upoważnionego do tego w statucie, a nie uczestnik ( akcjonariusz) spółki.

 

Roszczenie uczestników (akcjonariuszy) spółki gospodarczej o przekazanie im dokumentów nieodzownych do przeprowadzenia kontroli audytorskiej nie podlegają zaspokojeniu o ile w art. 146 i 162 Kodeksu Cywilnego nie nadają uczestnikom ( akcjonariuszom) spółki gospodarczej odpowiedniego prawa.

 

Terminy zapoznania się przez spółkę gospodarczą z roszczeniem jej uczestników ( akcjonariuszy) o przeprowadzenie kontroli audytorskiej określa statut spółki.

 

W przypadku, gdy w statucie brak jest odpowiednich zapisów, sąd gospodarczy kieruje się rozumnymi terminami nieodzownymi do rozpoznania i wykonania takich roszczeń.

 

4.   Pkt.3.2.4 przyjąć w następującej redakcji:

 

„ 3.2.4. Sądy biorą pod uwagę, że w ust. 2 art. 147 Kodeksu Cywilnego Ukrainy ( 435-15) oraz ust.2 art.53 Ustawy Ukrainy „ O spółkach gospodarczych” ( 1576-12) nadaje się możliwość przewidzenia w statucie, zakazu sprzedaży udziału osobom trzecim lub konieczności uzyskania zgody uczestników spółki do takiej sprzedaży.

Nieprzestrzeganie określonego w statucie trybu sprzedaży udziału osobom trzecim może stanowić podstawę do uznania umowy sprzedaży, kupna – sprzedaży lub w innej umowy sprzedaży osobom trzecim za nieważną.

 

Ust. 5 art. 147 Kodeksu Cywilnego Ukrainy ( 435-15) przewiduje prawo uczestników spółki z o.o lub z dodatkową odpowiedzialnością  zapisu w statucie spółki o koniecznośćci uzyskania przez spadkobiercę lub następcę prawnego uczestnika, zgody pozostałych uczestników spółki na jego wejście do spółki.

 

Przy czym, sądy uwzględniają, że taka zgoda może być wyrażona zarówno w formie jednogłośnie podjętej uchwały walnego zgromadzenia uczestników o przyjęciu spadkobiercy lub następcy prawnego do składu uczestników spółki, jak również w inny sposób przewidujący wyrażenie woli każdego z uczestników spółki.

 

W przypadku, gdy w statucie przejście udziału w kapitale statutowym na spadkobiercę lub następcę prawnego nie jest ograniczone koniecznością uzyskania zgody innych uczestników spółki, udział uczestnika spółki przechodzi na jego spadkobierców lub następców prawnych na podstawie dokumentów potwierdzających prawo do spadku lub następstwa prawnego.

 

Ust. 1 art.55 Ustawy Ukrainy „ O spółkach gospodarczych” ( 1576-12) przewiduje prawo pierwszeństwa następców prawnych i spadkobierców do wstąpienia do spółki gospodarczej.

 

 Jednakże, odmowa przez spadkobiercę lub następcę prawnego przyjęcia do spółki , skutkuje tym, że uczestnicy spółki powinni dokonać podziału udziału odchodzącego uczestnika między sobą lub dokonać zmniejszenia kapitału statutowego, w trybie przewidzianym w art. 52 Ustawy Ukrainy „ O spółkach gospodarczych” ( 1576 -12).

5.Uzupełnić o pkt. 3.5 o nowy ust. 5 o następującej treści:

 

„ Wniosek o wyjście uczestnika ze spółki jest formą realizacji przewidzianego prawem prawa uczestnika  do zawieszenia stosunków korporacyjnych poprzez wyjście ze spółki, a nie czynnością prawną.

 

Uwzględniając jak wyżej, nie podlegają zaspokojeniu roszczenia pozwu o uznanie wniosku o wyjście ze spółki za nieważny, o ile w prawie nie przewidziano stosowania takiego sposobu ochrony prawa”.

 
W związku z powyższym ust.5 pkt. 3.5 uważać za ust.6.

 

„ Zgodnie z art. 54 i 64 Ustawy Ukrainy „ O spółkach gospodarczych” ( 1576-12) uczestnik spółki z ograniczoną i dodatkową odpowiedzialności, wychodzący lub który został wyłączony ze spółki posiada prawo do otrzymania wartości części majątku spółki proporcjonalnej do wysokości jego udziału w kapitale statutowym spółki.

 

W rozstrzyganiu sporów dotyczących rozliczeń z uczestnikiem  który wyszedł (był wyłączony) ze spółki , sądy gospodarcze uwzględniają jak niżej:    

 

Zgodnie z ust. 1 art. 190 Kodeksu Cywilnego Ukrainy ( 435-15), za majątek poza rzeczami, uważa się majątkowe prawa i obowiązki.

W ust. 1 art. 66 i art. 139 Kodeksu Gospodarczego ( 436-15) przewidziano, że majątek przedsiębiorstwa stanowią rzeczy i inne wartości (w tym aktywa niematerialne), posiadające wartość, wytwarza się, bądź wykorzystuje w działalności podmiotów gospodarowania oraz wskazuje w bilansie lub uwzględnia się w innych przewidzianych prawem formach ewidencji majątku przedsiębiorstwa.

 

Jednakże, wartość części majątku spółki przysługującej do spłaty uczestnikowi wychodzącemu ( wyłączonemu) ze spółki, powinna być określona z rozliczenia wartości całego majątku należącego do spółki, w tym również podstawowych zasobów, aktywów niematerialnych, aktywów obrotowych, majątku o przeznaczeniu nieprodukcyjnym itp. z uwzględnieniem zobowiązań majątkowych spółki.

 

Majątek spółki ewidencjonowany jest w jej bilansie, gdzie określona jest wartość aktywów przedsiębiorstwa i źródła jego tworzenia.

 

Dlatego też w podstawowym rozliczeniu wartości części majątku spółki przysługującego do spłaty uczestnikowi wychodzącego ze spółki wg ogólnych zasad powinna być podana bilansowa wartość majątku spółki.

  

Aktywa ( majątek i w tym również roszczenia majątkowe) spółki wskazuje się w art. aktywów bilansu wg kodów 010, 020, 030, 035, 040, 045, 050, 060, 100, 110, 120, 130, 140, 150, 160, 170, 180, 190, 200, 210, 230, 240, 250. 

Zobowiązania spółki i zabezpieczenie przyszłych kosztów i płatności spółki określa w art. pasywów bilansu wg kodów 400, 410, 420,
440, 450, 460, 470, 500, 510, 520, 530, 540, 550, 560, 570, 580,
590, 600, 610.

 

Dowolny uczestnik spółki posiada prawo żądania dokonania z nim rozliczeń w oparciu o obowiązującą ( rynkową) wartość majątku spółki. 

  

W Rozporządzeniach (standardach) ewidencji księgowej przewidziano możliwość przeszacowania wartości bilansowej dla takich kategorii aktywów spółki jak zasoby ( środki) podstawowe (pkt. 16 Rozporządzenia (standardu) ewidencji księgowej 7„ Zasoby podstawowe zatwierdzono nakazem ministrów finansów Ukrainy z dnia 27.04.2000, nr 92 (z0288-00), aktywa niematerialne (pkt. 19 Rozporządzenia (standardy) ewidencji księgowej 8 „ niematerialne aktywa” zatwierdzonego nakazem Ministerstwa Finansów Ukrainy z dnia 18.10.99 , Nr 242 ( z0750-99 ), długoterminowe i bieżące aktywa biologiczne ( pkt. 16.1 i 22 Rozporządzenia ( standardu) ewidencji księgowej 2 „Bilans”  (z0396-99), , zatwierdzonego nakazem Ministerstwa Finansów Ukrainy Nr 87 ( z0391-99 ), dnia 31.03.99.

 

Uwzględniając jak wyżej sąd gospodarczy może zaspokoić życzenie wychodzącego uczestnika (wyłączonego ze spółki) z ograniczoną lub dodatkową odpowiedzialnością o wykonanie wyceny eksperckiej obowiązującej ( rynkowej) wartości podstawowych zasobów (środków), niematerialnych aktywów, długoterminowych lub bieżących biologicznych aktywów dla obliczenia wartości części majątku przysługującego takiemu uczestnikowi.

 

W przypadku odejścia lub wyłączenia uczestnika ze spółki z o.o lub z dodatkową odpowiedzialnością posiadającego udział należący do państwa ( terytorialnej gromady), wartość części majątku spółki podlega spłacie uczestnikowi w oparciu o art.7 Ustawy Ukrainy „ O wycenie majątku, praw majątkowych i zawodowej działalności rzeczoznawców na Ukrainie” ( 2658-14) podlegającej obowiązkowej wycenie przez rzeczoznawców. Wycena taka jest obowiązkowa i w tych przypadkach, gdy uczestnikiem spółki z o.o lub dodatkową odpowiedzialnością jest osoba prawna w całości założona z własności państwowej.

 
W rozstrzyganiu spraw dotyczących zasad i terminów dokonania rozliczeń z uczestnikiem wychodzącym ze spółki, sądy gospodarcze uwzględniają , że regulacje art.54 Ustawy Ukrainy „ O spółkach gospodarczych” ( 1576-12) są szczególne dotyczą art. 148 Kodeksu Cywilnego Ukrainy ( 435 -15) .

Zgodnie z ust.2 art.148 Kodeksu Cywilnego Ukrainy ( 435-15 )zasady i terminy rozliczeń z odchodzącym ze spółki uczestnikiem określa statut i prawo. Przy czym regulacje statutu dotyczące zasad i terminów rozliczeń z odchodzącym ze spółki uczestnikiem powinny odpowiadać art.54 Ustawy Ukrainy „O spółkach gospodarczych” (1576-12). Przewidziane w statucie zasady rozliczeń z odchodzącym ze spółki uczestnikiem mogą być stosowane w części zgodnej z prawem.

 

7.Uzupełnić Rekomendacje o pkt. 5.10. o następującej treści:

 

„ 5.12 O ile w Ustawie Ukrainy „ O wniesieniu zmian do wybranych aktów Ukrainy dotyczących określania właściwości spraw w sprawach prywatyzacji i sporów korporacyjnych” ( 483-16) z dnia 15 grudnia 2006 , rozstrzyganie sporów korporacyjnych przekazano jurysdykcji sądów gospodarczych, to wnioski o przegląd decyzji sądowych ( uchwał, postanowień) sądów powszechnych w takich sporach podlegają rozpoznaniu przez sądy gospodarcze w siedzibie odpowiedniej spółki gospodarczej.

 

W celu przeglądu decyzji sądowej w sporach korporacyjnych w związku z powstaniem nowych okoliczności sąd gospodarczy powinien samodzielnie odebrać akta sprawy w odpowiednim sądzie powszechnym.

 

Przegląd spraw w sporze korporacyjnym w związku z wykryciem nowych okoliczności odbywa się wg trybu przewidzianego w Gospodarczo – Procesowym Kodeksie Ukrainy (1798-12). Kodeks nie przewiduje spłaty kosztów na zabezpieczenie informacyjno techniczne za złożenie wniosku o przegląd decyzji ( uchwały, postanowienia) w związku z wykryciem nowych okoliczności , a art. 113 Kodeksu postępowania gospodarczego ( 1798-12) nie przewiduje zwrotu wniosku o przegląd decyzji (uchwały, postanowienia) w związku z wykryciem nowych okoliczności ze względu na brak dowodów zapłaty za spłatę kosztów na zabezpieczenie informacyjno – techniczne procesu sądowego.

 

O ile rozpoznanie wniosku o przegląd decyzji (uchwały, postanowienia) w związku z wykryciem nowych okoliczności  ze względu na braki akt sprawy jest niemożliwe , postępowanie w sprawie należy wszcząć po otrzymaniu akt sprawy”.

 

8.Pkt. 6.1 uzupełnić o ust. 4 następującej treści:

 

„ Stosunki dotyczące obrotu akcjami, poza stosunkami z realizacji prawa pierwszeństwa nabycia akcji nie dotyczą działalności spółki i nie należą do stosunków zarządzania korporacyjnego spółką. Dlatego też nie stosuje się kolizyjnych regulacji art. 25 Ustawy Ukrainy „ O międzynarodowym prawie prywatnym” ( 2709 -15) o stosowaniu osobistego prawa osoby prawnej.

9. W pkt. 6.4:

 

9.1.       Uzupełnić pkt. o nowy ust. 3 o następującej treści:

 

„ Porozumienia między akcjonariuszami ( uczestnikami spółek gospodarczych) nie mogą zmieniać regulacji prawa i statutu spółki, ograniczać praw innych akcjonariuszy ( uczestników) spółki”.

 

W związku z czym ust. 3 – 8 uważać zgodnie z ust. 4 – 9;

9.2.       Uzupełnić pkt. o ust. 9 następującej treści:

 

„ Zapis umowy między akcjonariuszami ( uczestnikami) zarejestrowanej na Ukrainie spółki o podporządkowanie stosunków zarządzania spółką zagranicznemu prawu jest nikczemny. Stosunki te regulowane są osobistym prawem spółki, który zgodnie z art. 25 Ustawy Ukrainy „ O międzynarodowym prawie prywatnym” ( 2709-15) jest prawo Ukrainy jako państwa siedziby spółki. Przy czym, sądy gospodarcze uwzględniają regulacje art. 217 Kodeksu Cywilnego Ukrainy ( 435-15).

 

Przewodniczący Wyższego Sądu Gospodarczego Ukrainy S. Demczenko