Zasady zawierania i ważność umowy zespołowej (02-11-2010)

Podstawy prawne opracowania, zawierania i wykonywania umów zespołowych skierowane są na uregulowanie stosunków pracy i interesów społeczno - ekonomicznych pracowników i właścicieli, które określa Ustawa Ukrainy "O umowach i porozumieniach zespołowych".

Celem zawarcia umowy zespołowej jest uregulowanie stosunków produkcyjnych, pracy i socjalno - ekonomicznych,  a także uzgodnienie interesów zatrudnionych, właścicieli i upoważnionych przez nich organów.

Umowę zespołową zawiera się w przedsiębiorstwach, instytucjach, organizacjach niezależnie od formy ich własności i gospodarowania wykorzystujących najemną pracę.

Umowa zespołowa może być zawierana w strukturalnych jednostkach przedsiębiorstwa w granicach kompetencji tych jednostek. Za jednostkę strukturalną uważa się oddział, zakład, sektor itp.

Stroną w umowie zespołowej z jednej strony występuje właściciel lub upoważniony przez niego organ , a z drugiej strony związek zawodowy lub inny upoważniony do reprezentacji zespołu pracowniczego organ, a w przypadku  jego braku - przedstawiciele zatrudnionych wybrani i upoważnieni przez zespół pracowniczy.

Uregulowanie stosunków między właścicielem lub upoważnionym przez niego organem z pracownikami poprzez zawarcie umowy zespołowej pozwala stworzenie sprzyjający klimat społeczny w zespole i zminimalizować możliwość konfliktów i strajków pod warunkiem wykonania regulacji zawartych w umowie zespołowej.

Poza tym, umowa zespołowa występuje jako stabilizator  praw właściciela lub upoważnionego przez niego organu i pracownika przez okres obowiązywania umowy zespołowej.

Należy podkreślić, że warunki umowy zespołowej zawierane są  w oparciu o obowiązujące prawo  i dotyczą przedsiębiorstwa oraz stron ją zawierających.

W przypadku, gdy regulacje umów zespołowych pogarszają w porównaniu z obowiązującym prawem stanowisko pracowników, to takie zapisy są nieważne i zabrania się zawierania takich zapisów w umowach.

Należy również podkreślić, że obowiązujące prawo Ukrainy zabrania jakiejkolwiek ingerencji , która może ograniczać prawne  prawa pracowników i ich przedstawicieli, jak również zabrania się ingerencji przez organy przedstawicieli władzy wykonawczej i zarządu gospodarczego, partii politycznych, właścicieli lub upoważnionych przez niego  organów podczas zawierania i realizacji umów zespołowych.

Poza tym,  zabrania się prowadzenia rozmów i zawierania umów zespołowych w imieniu pracowników przez organizacje lub organy stworzone, bądź finansowane przez właściciela lub upoważniony przez niego organy, partie polityczne.

W przypadku, gdy interesy umowy zespołowej reprezentuje organ zawodowy, interesy właściciela lub upoważnionego przez niego organu nie mogą być reprezentowane  przez osoby będące członkiem takiego związku.

Dodatkowo należy zaznaczyć, że przed zawarciem umowy zespołowej obowiązkowo prowadzone są rozmowy (negocjacje) zespołowe.

Prawo do prowadzenia takich rozmów i zawierania umów zespołowych w imieniu najmowanych pracowników udziela się spółkom (związkom) zawodowym, zrzeszeniom reprezentowanych przez ich organ wyborczy lub innego przedstawiciela organizacji pracowników posiadających odpowiednie pełnomocnictwa.

W prawie Ukrainy nie ma bezpośrednich regulacji, która nakładają obowiązek rozpoczęcia rozmów przez konkretną stronę.

W związku z powyższym dowolna ze stron, w terminie nie przekraczającym 3-ch miesięcy przed zakończeniem terminu ważności umowy zespołowej lub w terminie określonym w umowie, pisemnie zawiadamia drugą stronę o rozpoczęciu rozmów.

Druga strona, w terminie 7 dni powinna rozpocząć rozmowy.

Zasady prowadzenia rozmów (negocjacji)  na temat opracowania, zawarcia lub wniesienia zmian do umowy zespołowej określają strony poprzez sporządzenie odpowiedniego protokołu.

Do prowadzenia rozmów i przygotowania projektu umowy zespołowej z przedstawicieli stron tworzona jest komisja robocza.

Strony mogą przerywać rozmowy w celu przeprowadzenia konsultacji, ekspertyz, otrzymania nieodzownych danych dla opracowania odpowiednich decyzji i szukania kompromisów.

Strony rozmów zespołowych zobowiązane są do przekazania uczestnikom rozmów całej wymaganej informacji dotyczącej treści umowy zespołowej, porozumienia. Uczestnicy rozmów nie posiadają prawa do ujawnienia danych stanowiących tajemnicę państwową lub handlową (komercyjną) i podpisują odpowiednie zobowiązania.

Treść umowy zespołowej określają strony umowy zespołowej w granicach posiadanych kompetencji.

W umowie zespołowej zawierane są wzajemne zobowiązania dotyczące stosunków pracy, produkcji, socjalno - ekonomicznych, a w szczególności : zmiany w organizacji pracy i produkcji, zabezpieczenia produktywności zatrudnienia, normy i wynagrodzenie za pracę, wprowadzone formy, systemy, wysokość wynagrodzeń i innego rodzaju wypłat z tytułu pracy (premii, nagród , bonusów i in.), wprowadzenie gwarancji, rekompensat , ulg, udziału zespołu pracowniczego w tworzeniu, podziale i wykorzystaniu zysku przedsiębiorstwa (w przypadku, gdy tak przewidziano w statucie), reżim pracy, ciągłość czasu roboczego i odpoczynku, warunki i ochrony pracy, zabezpieczenie obsługi mieszkaniowo - bytowej, kulturalnej, medycznej, organizacji rehabilitacji i odpoczynku pracowników, gwarancje działalności związków zawodowych, bądź innych przedstawicieli organizacji pracowniczych, warunki regulowania funduszy wynagrodzeń , zabezpieczenia równych praw i możliwości dla kobiet i mężczyzn.

Umowa zespołowa może przewidywać dodatkowe w porównaniu z obowiązującym prawem gwarancje, ulgi socjalno - bytowe.

Projekt umowy pracowniczej przygotowuje komisja robocza  z uwzględnieniem propozycji przesłanych przez pracowników. Z wyników przygotowania projektu podejmowana jest decyzji sporządzona w formie odpowiedniego protokołu.

Podczas prowadzenia rozmów zespołowych (negocjacji) mogą powstać między stronami odmienne stanowiska uregulowanie których strony wykorzystują orientacyjne procedury.

W przypadku, gdy w wyniku rozmów strony nie osiągnęły zgody z przyczyn od nich niezależnych, to sporządzany jest protokół rozbieżności, w którym wnoszone są propozycje stron o działaniach  w celu usunięcia tych przyczyn, a także terminy wznowienia rozmów (negocjacji).

W przeciągu 3-ch dni po sporządzeniu protokołu rozbieżności strony prowadzą konsultacje, powołują ze swojego składu czasową komisję , a w razie braku zgody zwracają się pośrednika wybranego przez strony.

Komisja lub pośrednik w terminie 7 dni zapoznaje się z protokołem rozbieżności i składa rekomendacje co do istoty sporu.

W przypadku  braku zgody między stronami co do wniesienia rekomendacji dopuszczana jest organizacja i przeprowadzanie strajków, w trybie zgodnym z prawem Ukrainy.

Prawem przewidziano również, że dla podtrzymania własnych wymogów podczas prowadzenia rozmów co do opracowania, zawarcia, bądź zmiany umowy zespołowej , inni uprawnione przez pracowników organy mogą prowadzić w określonym trybie zgromadzenia, mitingi, pikiety, demonstracje.

Крім того, необхідно зазначити, що на період переговорів законодавством передбачено такі гарантії та компенсації.

Poza tym, należy podkreślić, że  w okresie rozmów prawo przewiduje gwarancje i rekompensaty.

I tak, osoby uczestniczące w rozmowach w charakterze przedstawicieli stron, a także specjaliści zaproszeni do udziału w pracach komisji na okres rozmów i przygotowania projektu zwalnia się z podstawowej  pracy z zachowaniem średniego miesięcznego wynagrodzenia i okres ten zalicza się do stażu pracy. Wszystkie koszty związane z udziałem w rozmowach i przygotowaniem projektu, pokrywane są w trybie przewidzianym prawem pracy, w umowie zespołowej, porozumieniu.

Przygotowany projekt umowy zespołowej omawiany jest w zespole pracowniczym i przekazywany jest do zapoznania się zgromadzeniu (konferencji) zespołu pracowniczego.

Dlatego, też w przypadku gdy zgromadzenie (konferencja) zespołu pracowniczego odrzuca projekt umowy zespołowej lub wybrane jej regulacje, to strony wznawiają rozmowy do poszukiwania koniecznych rozwiązań. Termin takich rozmów nie powinien przekroczyć 10 dni , wyłącznie po tym projekt w całości przekazywany jest do zapoznania się przez zgromadzenie (konferencję) zespołu pracowniczego.

W przypadku przyjęcie umowy zespołowej przez zgromadzenie (konferencję) zespołu pracowniczego, umowa podlega podpisaniu przez upoważnionych przedstawicieli stron, w terminie nie przekraczającym 5-ciu dni od dnia jej przyjęcia.

Umowa zespołowa wchodzi w życie z dniem jej podpisania przez przedstawicieli stron lub z dniem określonym w umowie zespołowej.

W oparciu o regulacje obowiązującego prawa, podpisana przez strony umowa podlega rejestracji w rejonowej administracji państwowej, rejonowych administracjach państwowych  m. Kijowa i Sewastopola , komitetach wykonawczych rad miejskich, wiejskich, gminnych .

(Rozporządzenie o zasadach rejestracji porozumień branżowych i regionalnych, umów zespołowych, zatwierdzone Postanowieniem Gabinetu Ministrów Ukrainy Nr 225, z dnia 5 kwietnia 1994).

Jak przewidziano w niniejszym Rozporządzeniu, rejestracja umów zespołowych odbywa się w celu zabezpieczenia możliwości do uwzględnienia ich warunków podczas rozpatrywania sporów pracowniczych (indywidualnych i grupowych) , które mogą powstać w wyniku stosowania regulacji tych umów przez upoważnione do tego organy i potwierdza autentyczność egzemplarzy i kopii złożonych do rejestracji.

Rejestracja odbywa się w terminie 2-ch tygodni od dnia otrzymania umowy zespołowej.

W terminie nie przekraczającym następnego dnia po rejestracji 2 egz. umowy zespołowej zwracane jest stronom ją podpisującą i składającym  do rejestracji. Kopia umowy przechowywana jest przez organ rejestracyjny.

Organy rejestrujące umowy zespołowe nie mogą żądać od stron umowy wnoszenia do niej zmian lub odmówić jej rejestracji. Rejestracja może być odrzucona wyłącznie w tym przypadku, gdy złożone do rejestracji egzemplarze i kopia umowy zespołowej nie będą autentyczne.

Należy zwrócić uwagę, że zmiany i uzupełnienia w umowie zespołowej w terminie jej ważności mogą być wnoszone wyłącznie w porozumieniu stron, w trybie określonym w umowie zespołowej.

Obowiązujące prawo Ukrainy przewiduje kontrolę wykonania umowy zespołowej. Kontrola prowadzona jest bezpośrednio przez strony ją zawierające lub upoważnionych przez nich przedstawicieli.

W razie przeprowadzania kontroli strony zobowiązane są do przekazywania do tego istniejącej informacji.

Celowo jest również zaznaczyć, że regulacje umowy zespołowej dotyczą wszystkich pracowników przedsiębiorstw niezależnie od tego czy są członkami związków zawodowych i obowiązują zarówno właściciela lub upoważnionego przez niego organu, jak również pracowników przedsiębiorstwa.

Poza tym, należy podkreślić, że po zakończeniu terminu ważności umowa zespołowa obowiązuje do czasu dopóki strony nie podpiszą nowej umowy lub nie przedłużą obowiązującej  w przypadku, gdy w samej umowie nie przewidziano inaczej.

Umowa zespołowa zachowuje moc prawną w razie zmiany składu, struktury, nazwy upoważnionego przez właściciela organu w imieniu którego umowa została zawarta.

W razie reorganizacji przedsiębiorstwa umowa zachowuje ważność  przez okres na  który została zawarta lub może być zmieniona w porozumieniu stron.

W przypadku zmiany właściciela przedsiębiorstwa moc prawna umowy  jest zachowana w terminie jej ważności, lecz nie dłużej niż rok. W tym czasie, strony powinny rozpocząć rozmowy (negocjacje) o zawarcie nowej, bądź zmianę lub uzupełnienie obowiązującej umowy zespołowej.

Warto podkreślić, że w razie likwidacji przedsiębiorstwa umowa zespołowa obowiązuje przez cały okres prowadzenia likwidacji.

Należy zwrócić  uwagę na fakt, że w nowoutworzonym przedsiębiorstwie umowę zespołową podpisuje się na wniosek jednej ze stron w terminie 3-ch miesięcy po rejestracji przedsiębiorstwa, w przypadku, gdy prawem przewidziano rejestrację lub po decyzji o założeniu przedsiębiorstwa  w przypadku, gdy nie przewidziano jej rejestracji.

Właściciel lub upoważniony przez niego organ zobowiązany jest do zapoznania się z umową zespołową wszystkich pracowników.

Celowo jest zaznaczyć, że strony podpisujące umowę zespołową corocznie, w terminach określonych w umowie zespołowej składają sprawozdania z jej wykonania.

Osoby reprezentujące właściciela lub upoważniony przez niego organ, bądź związek zawodowy lub inne upoważnione przez zespół pracowniczy organy i z winy których naruszono, bądź nie wykonano zobowiązań wynikających z umowy zespołowej, nakłada się karę grzywny, jak również ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną.

Wraz z tym na żądanie związku zawodowego, innego upoważnionego przez zespół pracowniczy organu, właściciel  lub upoważniony przez niego organ zobowiązany jest do podjęcia środków przewidzianych prawem, wobec winnego kierownika naruszającego, bądź niewykonującego zobowiązań wynikających z umowy zespołowej.

Również w obowiązującym prawie Ukrainy przewidziano odpowiedzialność w formie kary i odpowiedzialność dyscyplinarną za uchylanie się od udziału w rozmowach o zawarcie, zmianę lub uzupełnienie umowy zespołowej, za naruszenie i niewykonanie umowy zespołowej, za niezłożenie informacji koniecznej dla rozmów zespołowych i przeprowadzenia kontroli.

Zasady i terminy nakładania kar reguluje Kodeks Ukrainy o administracyjnym naruszaniu prawa.

Sprawy w tym zakresie rozpoznaje sąd na wniosek jednej ze stron umowy zespołowej, odpowiednich komisji lub na wniosek prokuratora.

 

Iryna Starczenko

Główny specjalista wydziału ds. ochrony społecznej

Departamentu Prawa Socjalnego, Pracy i Humanitarnego

Ministerstwa Sprawiedliwości Ukrainy

20.10.2010